سید حمید هاشمی، نویسنده و عکاس خبری که بیش از ۳۵ سال است با رسانه‌های کشوری و استانی  همکاری دارد، در حال حاضر در پایگاه خبری تحلیلی قدس آنلاین و رسانه مکتوب روزنامه قدس اشتغال دارد.  آثار عکاسی او که این ایام در شرف بازنشستگی است در بیش از ۱۷۰ مسابقه و جشنواره عکاسی ایرانی و ۲۵ کشور موفق به کسب مقام یا منتخب نمایشگاهی شده است.

خودش اذعان می‌دارد ذوق نگارش و نویسندگی را از مرحوم پدرش که مدرس دانش‌سرای عالی تربیت معلم بوده به ارث برده‌است. هاشمی از ابراهیم بهرامی به عنوان اولین مشوق خود برای شرکت در مسابقات و جشنواره‌های عکاسی یاد کرده و می‌گوید، من در عالم خودم بودم. برای اقناع روحی خودم عکاسی می‌کردم و کاری به جشنواره‌ها و مسابقات عکاسی نداشتم. ابراهیم آثارم را دید و مرا هول داد که در مسابقات شرکت کنم. آثار من و خودش را در اولین مسابقه خارجی که سال ۲۰۰۰ در آلتین کوزا ترکیه بود فرستاد که انتخاب شدیم و این‌طوری شد که پای مرا به شرکت در مسابقات عکاسی ایرانی و خارجی باز کرد.

آثار نوشتاری هاشمی نیز در چندین جشنواره مطبوعات و رسانه‌های ایران موفق به کسب مقام شده‌است. هرچند با نثر و دلنوشته پیوندی عمیق دارد؛ اما توانسته است در سال ۱۳۹۲ در بخش شعر جشنواره بین‌المللی امام رضا(ع) رتبه دوم این بخش را به شعر خود اختصاص دهد.

عکاس پایگاه خبری قدس آنلاین و روزنامه قدس که فعالیت خود در زمینه عکاسی را از سال ۱۳۶۱ و به صورت آزاد شروع کرده‌است، در گفت‌وگو با ایسنا و در یک نشست صمیمانه، به بیان چالش‌های پیش‌رو در عکاسی ایران و بیان نکاتی در خصوص عکاسی عاشورایی می‌پردازد و اظهار می‌کند: به اعتقاد من ابعاد عکاسی عاشورا همچون واقعه عاشورا سرشار از گستردگی خاص خود است؛ شاید از نگاه عکاسانه بتوان از دو منظر به واقعه عاشورا نگاه کرد و آن را متمایز ساخت، یک نگاه که صرفا به تصویر کشیدن و عکاسی از مراسمی خاص است که صدها سال در جریان است و نمادهایی از یک عزای عمومی را در ویزور دوربین  به تصویر می‌کشد که در این نگاه، عکاس کوشیده‌است تا زنده نگاه‌داشتن عزای سیدالشهدا(ع) را به تصویر بکشد و به نوعی اظهار دارد که این مراسم و آیین همچنان در طول تاریخ و زمان جاری و ساری بوده‌است. در این نگاه، ما اثری از مکاشفه‌های‌ رحمانی در عکاسی نمی‌بینیم. جزئیات، نمودی ندارند و جای خالی ثبت لحظه‌های قطعی عکاسانه به شدت مشهود است.

عاشورا؛ سرشار از لحظه‌های قطعی عکاسانه است

وی ادامه می‌دهد: نگاه دیگر، نگاهی خاص و عکاسانه است؛ نگاهی بر اساس شناخت و درکی ملموس از عظمت این مصیبت، نگاهی که سعی می‌کند با کشف لحظه‌های قطعی عکاسانه، هوشمندانه به جزئیات عزاداری سوگواران در فرم‌های متفاوت بپردازد. شاید همگان و حتی کسانی که آشنایی چندانی با فنون عکاسی ندارند، بتوانند با نگاه اول عکاسی کنند؛ اما عکاسی با نگاه دوم که به نوعی عکاسی روایت‌گرایانه و تبلوریافته مصیبتی شگرف در حالت‌های عزاداران است کار هر شخص دوربین به دست و تصویربرداری نیست.

هاشمی خاطرنشان می‌کند: در واقع عکاسی از نگاه دوم، نیازمند شناخت است و درک می‌خواهد؛ یعنی حداقل بخشی از روح عکاس باید با بخشی از مصیبت عاشورا پیوند خورده باشد و این پیوند حاصل نمی‌شود مگر با شناخت. می‌توان گفت نوعی مکاشفه رحمانی باید ایجاد شود تا زبان بدن از سوژه به ویزور و لنز دوربین عکاس منتقل و ثبت شود. لذا بر همین اساس است که شما می‌بینید در مراسمی این‌چنینی عکاسان زیادی شرکت می‌کنند اما نهایتا در خروجی تصاویر ثبت شده، صحنه‌هایی مشاهده می‌کنید که برخی موفق به کشف و دیدن آن شده‌اند و برخی دیگر آن را ندیده‌اند.

عکاس پایگاه خبری قدس آنلاین و روزنامه قدس اضافه می‌کند: در این ژانر، عکاس باید حداقل به مرحله‌ای رسیده باشد که بتواند لحظه لحظه‌های عاشورا را در ذهن خود تصور کند. تجسم کتک و سیلی خوردن دختربچه‌ای سه ساله از قاتل پدرش آن هم در شب تاریک یک بیابان، ضجه زدن‌های یک خواهر در هنگام مشاهده بریده شدن سر برادر، گلوی شکافته شده طفلی شش ماهه، دست و پازدن‌های پیرمردی از تبار خدا در گودال قتلگاه و…  این‌ها باید در ذهن یک عکاس عاشورایی به نوعی بالندگی و بلوغ فکری رسیده باشد تا بتواند تبلورش را در حزن و اندوه عزاداران پیدا کند.

هاشمی تشریح می‌کند: این جستجو و یافتن، به نوعی همان مکاشفه رحمانی و به عبارتی کشف همان لحظه‌های قطعی در عکاسی است و عاشورا سرشار از همین لحظه‌های قطعی عکاسانه است؛ لحظه‌هایی که می‌توان آن‌ها را در شیون و ناله‌های مردمان عزادار و سیاه‌پوش مشاهده کرد و کشف و شکار این لحظه‌ها صرفا در لنز و دوربین آن عکاسی دیده خواهد شد که آگاهی و شناخت مناسبی از حقایق این مصیبت عظیم در واقعه تلخ ۶۱ هجری داشته‌ باشد.

این عکاس خبری با اشاره به مسابقات عکاسی که در داخل و خارج از کشور برگزار می‌شود، گفت: ما هنوز به صورت جدی در حوزه عکاسی و مسابقات عکاسی داخل کشور، برنامه مدون و جامعی از سوی دستگاه‌های دولتی نداشته‌ایم. شاید بتوان گفت هیچ سازمان یا وزارت‌خانه‌ای نبوده‌است که بتواند هرساله و به صورت مستمر مسابقه‌ای تدارک ببیند و آن را به خوبی و درستی راهبری و برگزار کند. شاید مهم‌ترین دلیل این رکود بحث کمبود بودجه و مالی باشد.

وی اضافه می‌کند: حتی بزرگ‌ترین و معتبرترین جشنواره مطبوعاتی کشور هم که هرساله به صورت منظم و حرفه‌ای در زمینه عکاسی خبری و آثار نوشتاری توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شد، دو سه سالی‌ است که تعطیل شده ‌است و در این میان، صرفا دو سه مسابقه سالانه عکاسی هست که تقریبا تاکنون مرتبا برگزار شده و آن هم بیشتر با همت و تلاش متولیان خصوصی است که برجا مانده ‌است. این افراد هم با سیلی صورتشان را سرخ نگاه‌داشته، آبروداری کرده و دوام آورده‌اند. در حالی که شما می‌ببینید کشورهایی مثل هلند، ژاپن، بلغارستان و چند کشور دیگر اکنون پنجاهمین و شصتمین دوره مسابقات عکاسی خود را در سطح بین‌الملل برگزار می‌کنند.

لزوم برگزاری یک سوگواره عکاسی مدون به صورت سالانه با موضوع عاشورا

این عکاس خبری همچنین با تاکید بر لزوم و استمرار برگزاری یک سوگواره عکاسی مدون به صورت سالانه با موضوع عاشورا ابرازعقیده کرد: حتی در خصوص عکاسی عاشورایی هم از یک قوام و دوام جامعی برخوردار نبوده‌ایم. به طوری که در مقطعی از زمان سوگواره‌ای راه می‌افتد و دو سه سال کار می‌کند و بعد تعطیل می‌شود و سال بعد سوگواره‌ای دیگر، با نامی دیگر برپا می‌شود و هنوز به سال بعدی کشیده نشده، جمع می‌شود. این موضوع نه‌تنها در عکاسی عاشورایی که حتی در برپایی دیگر موضوعات و مسابقات عکاسی هم قابل مشاهده است.

هاشمی تصریح می‌کند: در حالی که ما می‌توانیم مسابقات عکاسی عاشورایی را در سطح جهانی برگزار کنیم به طوری که بخشی از آن مربوط به مراسم عاشورا در ایران و دیگر کشورهای جهان و بخشی دیگری از این مسابقه در رابطه با آداب و رسوم دیگر مذاهب و ادیان کشورهای دیگر باشد و این می‌شود زبانی برای اشاعه فرهنگ غنی دینی یا عاشورایی. امروزه زبان فرهنگ و زبان هنر یکی از اثرگذارترین ابزار جذب مردم و به ویژه نسل جدید و جوانان به شمار می‌رود و این نکته‌ای است که دولت‌مردان ما باید بیشتر از پیش به آن اهتمام ورزند.

لزوم حضور نسل جوان در مسابقات عکاسی

وی با بیان اینکه عکاسان نسل جدید نگاه بسیار زیبا و تیزبینی در کشف سوژه‌های پیرامون خویش دارند؛ ادامه می‌دهد: اینکه مدعی شویم آن که تازه وارد میدان شده نگاه عکاسانه ندارد خیلی ناپسند و مطرود است. من شخصا از بسیاری از نگاه‌های خبری یا هنری عکاسان کم سن و سال نسل جدید درس می‌گیرم. اصلا عکس دیدن، تعالی‌بخش یک عکاس به سمت هنر خوب دیدن است و این اصلا ربطی به سن و سال ندارد. اما نسل جدید باید بسیار بسیار مراقب خودشان باشند که همواره سه عامل پول، شهرت و مقام، دست و پاگیر آرمان‌ها و کمال بشر بوده‌ است.

عکاس پایگاه خبری قدس آنلاین و روزنامه قدس عنوان می‌کند: نسل جدید، عطش شهرت دارد اما باید متوجه باشند که این شهرت خواه ناخواه به سراغ هنرمند خواهدآمد. اما آن شهرتی مطلوب و زیبا است که از مسیر صحیح و اخلاقی کسب شود.

هاشمی ابراز عقیده کرد: لذا هنرمندان عکاس نسل جدید توجه جدی داشته باشند که برای کسب شهرت، نیازی به ثبت عکس‌های تکان‌دهنده‌ای که حیثیت و اعتقادات یک ملت را زیر سوال ببرد، نیست، این موضوع را در خصوص عکاسی بیان کردم اما آن را می‌توان به حوزه‎‌های هنری دیگر نیز بسط داد. این مباحث را باید مدرسین رشته‌های عکاسی به دانشجوها و هنرجوهای خود آموزش دهند و مسیر صحیح این مقوله را برای نسل جدید بیان کنند.

وی در خصوص شرکت و حضور در مسابقات عکاسی بیان می‌کند: اساسا نفس جشنواره و مسابقات عکاسی و شرکت کردن در آن‌ها بسیار خوب است زیرا افراد می‌توانند در پایان هر رقابت، اثر ارسالی خود را با دیگر آثار محک بزنند و نقاط ضعف و قوت خود را متوجه شوند و در نهایت آثار خود در زمینه‌های مختلف را با دیگر آثار منتخب مقایسه کنند. اما در برگزاری و داوری برخی از این جشنواره‌ها دیده شده که گاهی مواقع مشکلاتی در گزینش و نوع نگاه به‌وجود آمده‌است. به‌گونه‌ای که داوران، نگاه تخصصی به آثار و عکس‌های رسیده، نداشته‌اند که همین مسئله موجب سلب انگیزه از شرکت‌کنندگان شده‌است. همین جا پیشنهاد می‌کنم سعی شود در پایان مسابقات عکاسی، کارگاهی برگزار و به نقد و بررسی آثار رسیده و آثار منتخب پرداخته شود.

این عکاس خبری می‌افزاید: داوری برخی از جشنواره‌های عکاسی نیاز به یک پالایش جدی دارد و حقیقتا برخی مواقع ضرورت ایجاب می‌کند که عرصه داوری برخی جشنواره‌ها مورد بازنگری جدی قرار بگیرد تا انگیزه و امید آن دسته از عکاسان تازه‌کار و ناشناخته‌ای که فعال هستند و دارای نگاهی قوی و تیزبین هستند فزونی یابد. هم‌چنین جوایزی که در برخی جشنواره‌ها اهداء می‌شود به‌گونه‌ای باشد که انگیزه‌های نسل جدید را مضاعف کرده و بتواند تا حدودی هزینه‌های عکاسی و دوربینشان را جبران کند.

هاشمی ابرازعقیده کرد: ما در ایران در حوزه عکاسی خبری دچار خودسانسوری هستیم. به طوری که عکاس برای عکاسی از برخی سوژه‌ها و صحنه‌هایی که خطوط قرمزی ندارند، منع می‌شود؛ می‌طلبد در این خصوص نشست جامعی با مسئولان برخی روابط عمومی‌ها برگزارشود و به واکاوی و تشریح برخی ممنوعیت‌ها پرداخته شود .

داوری غرض‌ورزانه برخی جشنواره‌های خارجی

هاشمی در خصوص معیارهای انتخاب آثار عکاسان ایرانی در برخی جشنواره‌های خارج از کشور که در هاله‌ای از غرض‌ورزی‌های سیاسی قرار می‌گیرد، خاطرنشان کرد: هرچند از افتخارات من این است که توانسته‌ام تصویری از نماز خادمان آستان قدس رضوی و نیز تصویری از برگزاری دعای عرفه در حرم امام رضا(ع) را بر قاب کشورهای کرواسی و یونان و قرقیزستان جای دهم؛ اما اساسا در خصوص برگزاری معدودی از جشنواره‌های خارجی ابهاماتی وجود دارد که پرداختن به این موضوع، یک مبحث جداگانه و فنی را می‌طلبد و باید از زوایای مختلف به آن پرداخته شود.

این عکاس خبری بیان می‌کند: یک زاویه و نگاه آن می‌تواند به مبحث چالش‌های پیش روی عکاسی که ذکر شد، برگردد. اما یک اصل و قانون کلی در عکاسی خبری همه کشورهای جهان وجود دارد و آن این است که رسالت یک عکاس خبری یعنی یک رسالت بی‌طرفانه و واقع‌گرایانه؛ اما اینکه این اصل و قانون تا چه حدی توسط فدراسیون‌های عکاسی، بنگاه‌ها و شبکه‌های خبری جهانی رعایت می‌شود یک موضوع دیگر و قابل تامل و بحث است.

وی ابراز عقیده کرد: وقتی می‌توانیم آثاری درخور و قابل تامل از ابعاد مختلف اجتماعی به مسابقات عکاسی خارج از کشور ارسال کنیم چرا باید تصاویری خاکستری هرچند جذاب ارسال کنیم؟ این امری طبیعی است که صحنه‌هایی از قبیل قمه‌زنی‌ها و…. می‌تواند بیانگر نوعی شگفتی و سیاه‌نمایی از کشور ما برای مخاطبان دیگر کشورها جلوه‌گر سازد و این در حالی است که مشابه بسیاری از این صحنه‌ها در عرصه‌های مختلف اجتماعی دیگر کشورها وجود دارد و ما خیلی کم آن تصاویر را در سایت‌ها و فضاهای مجازی می‌ببینیم.

این عکاس خبری تشریح می‌کند: لذا به نظر من جا دارد که عکاسان حرفه‌ای در چینش، گزینش و ارسال آثار خود برای جشنواره‌های بین‌المللی عکاسی هوشمندانه عمل کنند، تا در این فضایی که به راحتی مورد نقد و قضاوت عجولانه قرار می‌گیریم دچار چالش‌های کاری نشویم.

جایگاه نشر در عکاسی آیینی

هاشمی با انتقاد از حوزه نشر در مبحث عکس‌های آیینی و عاشورایی عنوان می‌کند: ما از کوه‌های ایران، طبیعت ایران، جنگل‌های ایران و… کتاب عکس داریم؛ اما هنوز یک کتاب قوی و منسجم از عکس‌های عاشورایی و چگونگی برپایی این آیین مقدس درشهرهای مختلف  کشورمان که بتوانیم رسما تصاویر عاشورایی‌مان را به جهان عرضه کنیم، نداریم.

وی اضافه می‌کند: همین‌طور کتابی جامع و قوی از تصاویر حرم امام رضا(ع) که بتوانیم آن را سردست بگیریم و به ادیان جهان بگوییم حرم امام رضای ما یعنی این، نداریم. هرچند در این خصوص کتاب‌های پراکنده‌ای منتشر شده اما هنوز با جایگاه آنچه که باید باشد خیلی فاصله داریم.

عکاس پایگاه خبری قدس آنلاین و روزنامه قدس که خود سالیانی را در جنگ گذرانده و یکی از نیروهای غواص‌گردان اخلاص لشگر امام رضا(ع) بوده‌است، می‌گوید: نگاتیوهای ارزشمندی از عملیات‌های والفجر ۸، نصر ۸، بیت‌المقدس ۲ و برخی مناطق جنگی داشته‌ام که متاسفانه سال ۶۶ در جبهه گم کردم؛ اما خوشبختانه با همت بعضی عکاسان جنگ و انجمن عکاسان دفاع مقدس، کتاب‌هایی در این خصوص منتشر شده که دربرگیرنده رشادت‌های نسل جبهه‌های ماست و سرمایه‌ای است به یاد ماندنی برای نسلی که جنگ را ندیده و در آن نبوده‌اند.

هاشمی در پایان این نشست صمیمانه از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تقاضا کرد که ترتیبی اتخاذ نماید تا عکاسی آیینی به عنوان یکی از شاخه‌های عکاسی در جهان قرار بگیرد تا بلکه از این طریق خیل گسترده عکاسان ایرانی بتوانند محوریت و نقطه ثقل این شاخه از عکاسی را به برگزاری مراسم و آئین سوگواری عاشورا اختصاص و معرفی نمایند.

انتهای پیام