برخی عناوین و موضوع ها در ظرفیتی به نام هنر و یا ظرفی چون یکی از گونه های تجسمی همچون «عکاسی» نمی گنجند؛ ولی نیروی عکس و توان عکاسی در موضوعی چون «سرمایه اجتماعی» کجا می تواند بروز و عینیت داشته باشد؟
نسیم طواف زاده مدیر سومین دوسالانه عکس سرمایه اجتماعی با ارسال متنی به دفتر رسانه پایگاه عکس چیلیک از این چالش ذهنی عکاسان با موضوع « سرمایه اجتماعی » می گوید. موضوعی که اغلب دبیرخانه های مسابقه ها و جشنواره های عکاسی در تطبیق مفهومی موضوع و برداشت های موضوعی در ذهن، نگاه، ثبت، انتخاب و ارایه عکس با آن مواجه اند.
عکاسان تسهیلگران سرمایه اجتماعی
عکاسان می توانند با عکاسی از همه رفتارهای مشارکتی در حفاظت از محیط زیست یا تغییر رفتار مانند: نهال کاری های جمعی، پاکسازی های دسته جمعی، حمایت از روستاییان برای فروش و خرید از محصولات شان، بازارهای محلی و … در دو سالانه ملی عکس سرمایه اجتماعی شرکت کنند.
نسیم طواف زاده مدیرعامل موسسه سبزکاران در گفتگو با واحد اطلاع رسانی دفتر رسانه پایگاه عکس چیلیک بیان کرد: سرمایه اجتماعی بر کنش میان انسان ها تمرکز دارد؛ کنشی که در تمام لحظات زندگی انسان وجود دارد و رفتار و نگرش های وی را تحت تاثیر قرار می دهد. بخشی از زندگی انسان رفتارها و کنش های محیط زیستی تشکیل می دهد، می توان انتظار داشت که سرمایه اجتماعی بر رفتارهای محیط زیستی انسان ها تاثیر داشته باشد؛ مخصوصا در جامعه ای که تهدیدات محیط زیستی با شتابی فزاینده افزایش پیدا می کند.
امروزه، تجربه مشکلات محیط زیستی تنها بهکشورهای توسعه یافته محدود نمی شود، بلکه تمامی کشورهای جهان را در برمی گیرد. هر طرف را نگاه کنیم پر است از گزارش، سمینار و سخنرانی درباره حل مشکلات محیطزیستی، نابسامانیهای شهری، هجوم حاشیهنشینان به اطراف کلانشهرها، بیکاری، رواج اعتیاد و آسیبهای اجتماعی، ترک تحصیل و افت تحصیلی و دهها مسأله دیگر. چرا باوجود اینهمه حرف و سخن و طرح و برنامه و صرف بودجه و تشکیل نهاد و سازمان و علیرغم انتقاد بسیاری مردم از این شرایط، گشایشی در کارها بهچشم نمیخورد؟
خوب که نگاه کنیم، میبینیم همه ما که از این نابسامانیها و روندهای نامطلوب گلایه داریم، به نحوی در ایجاد و تشدید آنها سهیم هستیم. بسیاری از انتقادهای آتشین ما از پدیدههای مخرب محیط زیست و جامعه، در واقع نسبت دادن مسئولیت این پدیدهها به دیگران است، اما وقتی پای خود ما به میان آید، با عباراتی ساده مانند: «حالا کی رعایت میکند که من بکنم؟» و «مگر چی گیر من میآید؟» و «مگر همه چیز درست شده که این یکی بشه؟» و … از زیر بار مسئولیت فرار میکنیم.
بیشک مسئولیت و نقش حاکمیت را نمیتوان با مسئولیت و نقش یک شهروند مقایسه کرد. اما با بررسی عملکرد همه طرفها میتوان فهمید که سرمایه اصلی یعنی «سرمایه اجتماعی» بهشدت کاهشیافته است.
کشوری که سرمایه اجتماعی آن روبهزوال رفته باشد، در کمتر زمینهای بستری برای بالندگی بهدست میآورد و اگر در این یا آن گوشه موفقیتی علمی، اقتصادی، نظامی و حتی سیاسی و … پیدا کند، به بهایی دهها برابر گزافتر از معمول بهدست آمده، که آنهم پایدار نخواهد بود.
سرمایه اجتماعی برپایه اعتماد، انسجام و مشارکت اجتماعی شکل میگیرد و توسعه پیدا میکند که اولین و اساسیترین مؤلفه آن یعنی «اعتماد» در کشور ما به شدت آسیبدیده است. وقتی در اختلاسهای فوق کلان، پای افراد، سازمانها و نهادهایی به میان میآید که برق از سر آدم میپراند، دیگر جای تعجب ندارد که کشاورزان فلان روستا هم به خودشان حق بدهند با برداشت غیرمجاز یا پمپاژ شبانه، آشکار و پنهان آب رودخانهای را که بهسوی دریاچهها و تالابها میرود، از میانه راه، بربایند.
سرمایه اجتماعی، همبستگی مثبت و قوی با رفتارهای مسؤولانه نسبت به محیط زیست دارد. این رابطه قوی بین میزان سرمایه اجتماعی افراد (اعتماد نهادی، اعتماد عمومی، مشارکت اجتماعی، امنیت اجتماعی و عضویت مدنی) با رفتارهای مسئولانه آنان نسبت به محیط زیست نشانه این است که هنجارهای اعتماد و مشارکت و همچنین احساس امنیت بر کنش اجتماعی افراد نسبت بهمحیط طبیعی پیرامون خود تأثیر بهسزایی دارند.
احیای سرمایه اجتماعی پیش نیاز احیای جنگلها، تالابها و مراتع و آبهای زیرزمینی و حفاظت محیط زیست است و جان کلام در ایجاد و تقویت سرمایه اجتماعی، گسترش اعتماد عمومی است.
بنابراین کوشش برای بازگرداندن حس اعتماد به جامعه و تقویت مشارکت و مسئولیت اجتماعی، با کوتاه کردن دست همه متجاوزان، رانتخواران، کوهخواران، جنگلخواران در هر سطح و ردهای، اولویت هنرمندان و مستندنگاران، فعالان و دوستداران محیط زیست به ویژه عکاسان اندیشمند و تیزبین است. در این راه، شجاعت و پایداری و امید لازمه کار است.
سومین دوسالانه عکس سرمایه اجتماعی با دبیری افشین میرزایی و داوری کریم ملک مدنی، مهدی منعم و الوند رضازاده در حال برگزاری است و بنابر متن فراخوان، ۲۰ آبان ماه جاری آخرین مهلت ارسال فایل عکس به دبیرخانه این جشنواره عکس است.
عکس از: افشین میرزایی
منبع: پایگاه عکس چیلیک