منبع: ایسنا –
سرویس: فرهنگی و هنری – تجسمی و موسیقی
عکس‌های قدیمی، بخصوص عکس‌های دوره قاجار به‌عنوان نخستین تجربه حرفه‌ای ایرانی‌ها با دوربین‌های عکاسی همیشه برای مخاطبان جذاب بوده‌اند. این روزها تعدادی از عکس‌های کمتر دیده‌شده‌ی آن دوران در موزه عکسخانه شهر به‌نمایش درآمده است.
به گزارش خبرنگار بخش هنرهای تجسمی ایسنا، این روزها نمایشگاهی با عنوان «صد سال خاطره» در موزه عکسخانه شهر برپا شده که مجموعه‌ای از عکس‌های عکاسان معروف و تأثیرگذار دوره قاجار را در آن می‌توان دید. این نمایشگاه شامل ۳۰ قطعه از عکس‌های کمتر دیده‌شده‌ی عبدالباقی همدانی، آقارضا عکاس‌باشی (عکاس دوره ناصرالدین‌شاه)، آنتوان سوریوگین، والری انگلیسی، آدله اتریشی و ارنست هولتسر آلمانی است.
دوره‌ی ۵۰ ساله‌ی حکومت ناصرالدین‌شاه، اوج شکوفایی عکاسی در دوران قاجار بود. ناصرالدین‌شاه به‌دلیل علاقه‌ای که به عکاسی و شاخه‌های دیگر هنر داشت، شرایط تربیت و فعالیت نخستین عکاسان حرفه‌ای ایران را فراهم و عکاسخانه کاخ گلستان را تأسیس کرد. اهمیت شخص اول مملکت به هنر عکاسی موجب شد امروز عکس‌های زیادی به‌عنوان یک گنجینه ارزشمند از دوران حکومت ناصرالدین‌شاه باقی مانده است. عکس‌هایی که نه‌تنها شاه، درباریان و مردم طبقات مختلف را به تصویر کشیده‌اند، بلکه اسناد گران‌بهایی برای تحقیق و پژوهش در زمینه‌ی معیشت، سبک زندگی و کار مردم آن دوران هستند. ناصرالدین خودش هم دوربین به دست می‌گرفت و عکاسی می‌کرد. درباریان و زنان حرمسرا سوژه‌های مورد علاقه‌ی او بودند.
در این نمایشگاه چند عکس از ارنست هولتسر به نمایش گذاشته شده است. ارنست هولتسر آلمانی یکی از معروف‌ترین عکاسانی است که تصویرهای زیادی را در دوره‌ی حضورش در ایران و اصفهان به ثبت رساند. هولستر متولد ۱۸۳۵ میلادی، مهندس و عکاس بود. او در دوران ناصرالدین‌شاه به ایران آمد و سال‌ها در شهر اصفهان ساکن بود. نخستین‌بار به‌دلیل مأموریتی که برای مدیریت تلگرافخانه اصفهان داشت به این شهر آمد، اما تأثیر بناها و زیبایی‌های اصفهان روی هولستر به حدی بود که در آنجا ماندگار شد، دوربین به دست گرفت و در طول سال‌هایی که در آنجا بود، هزاران عکس به ثبت رساند.
او را بیشتر با عکس‌هایی که از بناهای تاریخی اصفهان و ایران گرفته است، می‌شناسند. برخی از عکس‌های او به این سبب ارزشمند هستند که سوژه‌ی آن‌ها سال‌ها بعد، از بین رفتند و عکس‌های هولتسر به‌عنوان یک سند، آن‌ها را ماندگار کرد. مجموعه‌ای از عکس‌ها و یادداشت‌های او درباره‌ی ایران در کتابی منتشر شده است. این عکاس آلمانی در سال ۱۹۱۱ در جلفای اصفهان از دنیا رفت.
از آقا رضا عکاس‌باشی نیز عکس‌هایی در نمایشگاه موزه وجود دارد. رضاخان اقبال‌السلطنه ملقب به «آقا رضا عکاس‌باشی» را نخستین عکاس خبری ایران می‌دانند. بیشتر عکس‌هایی او که به ثبت رسانده سوژه‌های انسانی هستند. او متولد ۱۲۵۹ هجری قمری بود. او مدتی نزد فرانسیس کارلهیان فرانسوی شاگردی کرد. وقتی توانست در هنر عکاسی مهارت‌های لازم را کسب کند، در کاخ گلستان، عمارتی تحت نظر او به امور فنی و هنری عکاسی اختصاص پیدا کرد. آقا رضا ناصرالدین‌شاه را در نخستین سفری که به اروپا داشت همراهی کرد و از این سفر عکس‌های مختلفی گرفت.
عکاسی پرتره، سبک مورد علاقه‌ی آقا رضا بود و او در عکس‌هایش طبقه‌های اجتماعی و حرفه‌های مختلف آن دوره را به تصویر می‌کشید و نگاه مستند اجتماعی به سوژه‌ها داشت. او همچنین اولین کسی بود که به‌صورت حرفه‌ای از بقاع متبرکه‌ی ایران عکاسی کرد.
آنتوان سوریوگین نیز از معروف‌ترین عکاسان دوره قاجار است. سوریوگین معروف به «آنتوان خان» در سال ۱۲۵۶ هجری قمری (۱۲۱۹ خورشیدی – ۱۸۴۰ میلادی) از پدر و مادری گرجی‌تبار در سفارت روسیه در تهران متولد شد. او سال‌های نخستین عمرش را همراه با خانواده در تهران گذراند. پدرش واسیلی سوریوگین شرق‌شناس و دیپلمات سفارت روسیه تزاری در تهران بود و به‌دلیل مرگش درپی حادثه‌ای، خانواده‌ی آنتوان خان راهی گرجستان شد.
او در جوانی همراه برادرانش امائوئل و کولیا نزد عکاس معروف روسی، دیمیتری ایوانویچ ژرماکوفدر تفلیس عکاسی آموخت و در سال ۱۲۸۷ هجری قمری (۱۸۷۰ میلادی) همراه برادرانش به ایران بازگشت و در تبریز ساکن شد و عکاسخانه‌ی خود را در آن شهر برپا کرد. این عکاسخانه شهرتی برایش درپی داشت و به واسطه‌ی آن توانست به دربخانه‌ی مظفرالدین میرزا راه یابد و جزو عکاسانی شود که از ولیعهد لقب خانی دریافت کرد. آنتوان خان همراه با مظفرالدین‌شاه یا کمی پیش از او رهسپار تهران شد و در خیابان علاءالدوله (فردوسی فعلی) جنب در شرقی میدان مشق، عکاسخانه‌ی خود را راه‌اندازی کرد و در مدت کوتاهی میان مردم تهران به شهرت رسید.
مژگان طریقی – رییس موزه عکسخانه شهر – در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا درباره‌ی برگزاری نمایشگاه عکس‌های قدیمی در این موزه گفت: سیاست موزه عکسخانه شهر همیشه فعالیت در حوزه تاریخ عکاسی بوده و در ۲۱۳ نمایشگاهی که برپا کرده به‌جز چند نمایشگاه به‌مناسبت‌های مختلف که به عکس‌های معاصر اختصاص داشت، عکس‌های قدیمی از تاریخ عکاسی و از دوره‌های مختلف را به‌نمایش گذاشته است.
او افزود: برای برپایی این‌گونه نمایشگاه‌ها موزه علاوه بر استفاده از گنجینه خود از گنجینه مجموعه‌داران و مردم نیز بهره می‌گیرد و آثاری را که در دست آن‌ها است گردآوری کرده و به نام خودشان در نمایشگاه به‌نمایش می‌گذارد. ما در رابطه با تعاملی که با مجموعه‌داران داشته‌ایم تا کنون به مشکل خاصی برخورد نکرده‌ایم و آن‌ها با میل خودشان اصل عکس‌ها را در اختیار موزه قرار می‌دهند.
طریقی با بیان این‌که عکس‌های قدیمی به‌صورت پراکنده در دست مجموعه‌داران و مردم نگهداری می‌شود، اظهار کرد: هر نمایشگاهی که بخواهیم در موزه عکسخانه برپا کنیم براساس موضوع‌بندی است تا بتوانیم با این پراکندگی، عکس‌های مرتبط را جدا کنیم و به‌نمایش بگذاریم. اگر بودجه‌ای در اختیار ما باشد می‌توانیم از کسانی که مایل به فروش عکس‌های‌شان هستیم، کار بخریم. البته کسانی هم بودند که عکس‌های قدیمی خود را برای نگهداری و نمایش در موزه هدیه کردند. این هدیه‌ها در گنجینه موزه نگهداری می‌شود و در نمایشگاه‌های متعدد با نام اهداکننده به‌نمایش گذاشته می‌شود. معتقدم برای این‌که بتوانیم عکس‌های پراکنده قدیمی را جمع‌آوری و حفظ کنیم باید یک بودجه مشخص در اختیار داشته باشیم.
رییس موزه عکسخانه شهر در پایان افزود: موزه زیر نظر سازمان فرهنگی – هنری شهرداری تهران فعالیت می‌کند. این موزه ۲۸ اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۴ کار خود را آغاز کرد و برپایی دویست و سیزدهمین نمایشگاه با سالگرد تأسیس آن مصادف شده است.
به گفته برگزارکنندگان نمایشگاه «صد سال خاطره»، ویژگی ارزشمند آن علاوه بر آنچه مربوط به تاریخ عکاسی است به این برمی‌گردد که برخی عکس‌های این نمایشگاه، در طول ۲۰ سال فعالیت موزه از طرف مردم به موزه اهدا شده است.
نمایشگاه «صد سال خاطره» از ۲۷ اردیبهشت تا ۳۰ خردادماه میزبان علاقه‌مندان به عکس‌های قدیمی در موزه عکسخانه شهر به نشانی میدان هفت تیر، خیابان بهار شیراز، بوستان بهار شیراز است. ساعت بازدید روزهای شنبه تا چهارشنبه ۹ تا ۱۳ ، ۱۴ تا ۱۹ و پنج‌شنبه‌ها ۹ تا ۱۳ است. این نمایشگاه به مناسبت روز جهانی موزه و بیستمین سال گشایش موزه عکسخانه شهر برگزار شده است.
انتهای پیام
