منبع: خبرگزاری فارس –
رعنا جوادی همسر بهمن جلالی عکاس فقید ایران، برای نجات و حفظ اسناد تصویری تاریخ ایران از جمله انقلاب اسلامی و دفاع مقدس که در آرشیو بزرگ جلالی موجود است، مسئولان را به یاری می‌طلبد و معتقد است که اسناد تصویری ایران میراثی فراموش شده و علاقه‌ای برای حفاظت از آن دیده نمی شود.
به گزارش خبرنگار هنرهای تجسمی فارس، عکسهای به جا مانده از دوران دفاع مقدس بخشی از اسناد تصویری تاریخ ایران زمین است که اکنون با گذشت بیش از ۲۰ سال از دوران جنگ تحمیلی، همچنان در لابه لای نگاتیوها و عکسهای رنگ و رو رفته عکاسخانه‌های قدیمی و در میان آرشیوهای نه چندان استاندارد و مطمئن عکاسان دوران جنگ و گاه در کنج آلبوم‌های قدیمی مردم ایران جا مانده‌اند، به مرور زمان، رنگ می‌بازند، تجزیه می‌شوند و رفته رفته به خاطرات گنگ جنگ می‌پیوندند.
با وجود آن که در هفته دفاع مقدس، خاطرات دوران ۸ سال جنگ تحمیلی به اشکال گوناگونی زنده میشود و برنامه‌هایی چون شعر دفاع مقدس، سینمای دفاع مقدس،نمایشگاه‌های مختلف هنرهای تجسمی با موضوع دفاع مقدس، خاطره‌گویی و هزاران گونه برنامه فرهنگی و هنری دیگر با موضوع دفاع مقدس برپا میشود، اما در این میان با تمام اهمیتی که حفظ اسناد تصویری دوران جنگ تحمیلی دارند، این اسناد تنها یادگارهای فراموش شده‌ای هستند که هیچ کس سراغی از آنها نمی‌گیرد و به فکر نجات عکس‌ها و اسناد تصویری آن دوران نیست.
البته باید به تلاش‌های قابل تقدیری که از سوی انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس برای ساماندهی عکسهای دوران دفاع مقدس صورت گرفته است و حاصل آن انتشار چندین کتاب با مضامین مختلف بوده است اشاره کنیم، گر چه این تلاش‌ها با بی‌‌اعتنایی برخی از سازمان‌ها و مؤسساتی مواجه شده است که آرشیو بزرگ و غنی از تصاویر دوران جنگ را در اختیار دارند و خودشان تلاش‌های کم فروغی را برای ساماندهی این عکس‌ها و تصاویر آغاز کرده‌اند که البته کافی نبوده و نیست.
بهمن جلالی یکی از عکاسانی است که عکسهای بسیاری را از دوران انقلاب و جنگ تحمیلی در آرشیو بزرگ خود دارد،تا چند سال پیش که بهمن جلالی در قید حیات بود، هر بار که سخن از آرشیو عکسهای انقلاب و جنگ او می‌شد، دلسوزانه فریاد می‌زد و مسئولان را به همراهی می‌طلبید تا فکری به حال آرشیو عکس‌ها و نگاتیوها دوران جنگ تحمیلی کنند اما فریادهایش به گوش هیچ ارگان و نهادی نرسید تا آن که خاموش شد و امروز دیگر در میان ما نیست.
اما گنجینه و آرشیو غنی عکس‌ها و اسناد تصویری‌اش را به همسرش رعنا جوادی سپرده است، این بانوی عکاس نیز بر نجات این آرشیو غنی از تصاویر دوران انقلاب، جنگ و دیگر آثار تصویری او تأکید می‌کند.
به بهانه هفته دفاع مقدس، سراغی از رعنا جوادی همسر بهمن جلالی گرفتیم و درباره آرشیو عکسهای جلالی گفت‌وگو کردیم:
* اکنون که بهمن جلالی در میان ما نیست، برنامه شما برای حفظ آرشیو عکسهای باارزش او از دوران انقلاب و جنگ تحمیلی چیست؟
– بهمن جلالی سال ها دلسوزانه خواستار جمع آوری و ایجاد آرشیو آثار تصویری انقلاب و جنگ بود و از هر فرصتی برای مطرح کردن آن استفاده می‌کرد ولی افسوس کو گوش شنوا. بارها پیشنهاد تأسیس بنیادی با نام «بهمن جلالی» را مطرح کردیم که علاوه بر آرشیو غنی عکسهای انقلاب و جنگ تحمیلی او، آثار دیگر عکاسان دوران انقلاب و جنگ را نیز در خود جای دهد که در این زمینه با شهرداری تهران هم نامه نگاری کردیم اما متأسفانه از سوی هیچ نهاد و ارگانی استقبال نشد و هیچ کس برای تأسیس چنین بنیادی که بخش مهمی از تاریخ تصویری کشور و انقلاب را از خطر نابودی نجات دهد، پیش‌قدم نشد. حتی اگر مکانی را در اختیار ما قرار دهند، خودم مسئولیت نظارت بر کارها را بر عهده خواهم گرفت ولی با وجود تمام فریادهایی که بهمن جلالی برای جمع‌آوری نگاتیوها و نجات آرشیو تصاویر دوران انقلاب و جنگ می‌زد، ظاهراً هیچ علاقه‌ای برای نجات این میراث غنی فرهنگی وجود ندارد و ترجیح می‌دهند که با بی‌عملی و بی‌همتی خود نظاره‌گر باشند تا این تصاویر که بخشی از تاریخ تصویری ایران را تشکیل می‌دهد از بین برود.
* نمایش این عکسهای ارزشمند از تاریخ ایران همیشه در خارج از کشور با استقبال رو به روی میشود، آیا به فکر انتشار آنها در خارج از کشور نبوده‌اید و یا پیشنهادی از سوی خارجی‌ها برای ساماندهی آرشیو عکس‌هایتان و انتشار آنها نداشته‌اید؟
– پیشنهادهای بسیاری از کشورهای مختلف برای انتشار و ساماندهی عکس‌ها داشته‌ایم ولی هم خود بهمن جلالی و هم من اعتقاد داشته و داریم که این عکس‌ها باید در ایران بماند، منتشر شود و در شرایط استانداردی هم نگهداری شود،چرا که مربوط به بخش مهمی از تاریخ تصویری ایران است و باید در ایران بماند و به نسل‌های آینده این سرزمین منتقل شود. چرا باید عکس‌هایی که مربوط به تاریخ ایران است در کشور دیگری منتشر شود، این موضوع هم برای بهمن جلالی و هم من بسیار سخت و غم‌انگیز است که در کشور خودمان موفق به انتشار عکس‌هایمان نشویم و حتی یک مکان کوچک برای حفظ و نگهداری آنها در اختیارمان قرار نگیرد.
* به نظر شما مسئولیت حفاظت از این آثار بعد از شما بر عهده کیست؟
– من عکاسم و ارزش این عکس‌ها را میدانم و تمام تلاشم را می‌کنم که به خوبی از آنها نگهداری کنم ولی بعد از من چه خواهد شد، چه کسی می‌تواند از آنها به صورت تخصصی نگهداری کند و تا چه زمانی این آرشیو سالم خواهد ماند؟ این آثار باید تحت شرایط موزه‌ای و آرشیوی صحیح نگهداری شود و فکر می‌کنم معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موزه هنرهای معاصر تهران، مرکز هنرهای تجسمی و شهرداری تهران نهادها و سازمان‌هایی هستند که باید به فکر گردآوری و نجات این آرشیوهای تصویری تاریخ ایران باشند. نهایت کاری که من به صورت شخصی می‌توانم انجام دهم انتشار آنها در قالب کتاب است که تلاشم را در این زمینه خواهم کرد.
* انتشار عکسهای انقلاب و جنگ تحمیلی آقای جلالی ظاهراً در خارج از کشور بیشتر مورد توجه است و توانسته به حفظ و انتشار بخشی از عکسهای او کمک کند؟
– تاکنون چند کتاب از عکسهای بهمن جلالی در خارج از ایران منتشر شده است که آخرین آن هم دو ماه پیش با عنوان «بهمن جلالی» توسط موزه اشپرینگل آلمان در تیراژ ۴هزار نسخه منتشر شد که بخشی از این کتاب شامل عکسهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی بود و ۷۰۰ نسخه از آن به کتابخانه‌هایی در سراسر جهان فرستاده شد. اگر چه با انتشار این عکس‌ها به صورت کتاب، خیالمان راحت است که این آثار حفظ خواهد شد، اما این کتاب‌ها که همه آرشیو عکسهای بهمن جلالی را دربرنمی‌گیرد. علاوه بر این چند نفر از این عکاسان دوران جنگ، مثل بهمن جلالی این شانس را دارند که بخشی از عکس‌هایشان را در خارج از کشور منتشر کنند در حالی که آنها هم بخش دیگری از تاریخ تصویری دوران جنگ را در اختیار دارند که بسیار ارزشمند است.
* مؤسسات غیر دولتی هم هستند که به صورت تخصصی روی ساماندهی عکسهای انقلاب و جنگ کار می‌کنند و فکر می‌کنم حاضر باشند حفاظت از آرشیو عکس شما را نیز بر عهده بگیرند، نظرتان درباره سپردن این آرشیو به آنها چیست؟
– من به هیچ کس اعتماد ندارم که بخواهم همه آرشیو عکس‌ها و نگاتیوها را کاملاً در اختیارشان قرار دهم، مگر آن که خودم مسئول نظارت بر کارها باشم، چرا که تاکنون نگاتیوها را در آرشیو سالم نگهداری کرده‌ایم و نمی‌توانم آنها را با خیال راحت در اختیار دیگران بگذارم. در ضمن در ایران تا جایی که میدانم به غیر از موزه هنرهای معاصر و فیلمخانه ملی ایران جای دیگری دارای شرایط مناسب و استاندارد برای نگهداری اسناد تصویری نیست. پس هر جایی تقریباً شبیه شرایط خانه ماست، مگر این که جایی مثل بنیاد ملی عکس ایران که پیشنهاد آن قبلا هم مطرح شده راه‌اندازی شود و شرایط مناسب و استاندارد هم در آنجا فراهم شود.
* تاکنون چه کارهایی را برای حفظ این آرشیو انجام داده‌اید؟
– در دوران جنگ، داروهای استاندارد برای ظهور عکس وجود نداشت و ما این نگاتیوها را بعضاً با داروهای دست‌ساز ظاهر کرده‌ایم که تا امروز این نگاتیوها و عکس‌ها را سالم نگه داشته‌ایم، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که کارها در واگذاری به دیگران سالم بماند، بنابراین تصمیم به اسکن کردن عکس‌ها گرفته‌ام تا زمانی که امکان چاپ و انتشار آنها به صورت کتاب فراهم شود و مکان مناسب و استانداردی هم برای آرشیو اصل آثار در اختیار داشته باشیم.
*قدیمی‌ترین عکسهای آقای جلالی در آرشیوشان مربوط به چه سالی است؟
– بهمن جلالی کار عکاسی را از سال ۱۳۴۷ شروع کرد و از آن زمان به بعد عکس‌ها و نگاتیوهایی را آرشیو کرده است که البته مهمترین آنها عکس‌ها و نگاتیوهای مربوط به دوران انقلاب و جنگ تحمیلی است. جلالی عکسهای دیگری هم در آرشیو دارد که از مناطق مختلف ایران از جمله معماری، طبیعت و مردم ایران عکاسی کرده است که به لحاظ تغییر شکل یافتن معماری ایران، طبیعت و نوع زندگی مردم در طول سالیان دراز، این عکس‌ها امروز بسیار حائز اهمیت است.
*شیوه نگهداری این آثار در آرشیو شخصی شما به چه صورتی است؟ راضی کننده است؟
– این عکس‌ها در شرایط موزه‌ای نگهداری نمی‌شود، اما سعی خود را کرده‌ایم که در مکان مناسب، دما و شرایط رطوبتی مناسب قرار داشته باشند که البته شرایط نسبی است و نه آن چنان که باید باشد.
* از سوی مؤسسات انتشاراتی داخلی پیشنهادی برای چاپ عکسهای آرشیوی جلالی نداشته‌اید؟
– نه هیچ پیشنهادی نشده است. البته خودم در دفتر پژوهش‌های فرهنگی کار می‌کنم و انتشار فصلنامه عکسنامه را نیز بر عهده دارم که انتشار بخشی دیگری از عکسهای آرشیو بهمن جلالی از مناطق مختلف ایران،انقلاب و جنگ تحمیلی را نیز در برنامه کاری خود دارم. کتاب‌هایی که تاکنون از آثار بهمن جلالی منتشر شده است، بیشتر به عکسهای جنگ و انقلاب اختصاص داشته است و بیشتر بر این دو بخش تکیه شده است، او سعی داشت که این دو بخش از عکس‌هایش در خارج از کشور به خوبی دیده شود که البته موفق هم بود، در بخش آثار مربوط به سرزمین ایران نیز بیشتر عکسهای معماری شهرهای کویری و معماری قدیمی تقریبا از دست رفته بوشهر به چاپ رسیده است و باید عکسهای دیگری که از معماری، طبیعت و مردم دیگر شهرها و مناطق مختلف ایران گرفته است نیز منتشر شود.
*ناگفته پیداست که آرزوی شما ساماندهی آرشیو بزرگ عکسهای آقای جلالی است؟
– بله. در آرشیو بهمن جلالی هزاران قطعه عکس، نگاتیو و اسلاید از سال ۱۳۴۷ به بعد موجود است که تمام نگرانی من سرنوشت این آرشیو است که بعد از من چه خواهد شد.
به گزارش فارس، برخی از آثار بهمن جلالی در قالب کتاب منتشر شده‌اند که از آن جمله می‌توان به «روزهای خون، روزهای آتش» (انتشارات زمینه)، «خرمشهر»، «آبادان که می جنگد»، کتاب «عکاسی سیاه و سفید» (با همکاری کریم و گلی امامی)، «گنج پیدا» ( عکس‌هایی از دوران قاجار) اشاره کرد.
اوهمچنین توانست ۱۲۰ عکس از اشغال خرمشهر و هشت سال دفاع مقدس را در برلین به نمایش بگذارد و فیلمی ۱۲ دقیقه‌ای را نیز در فستیوال فیلم و عکس مستند برلین عرضه کند. او در این «اسلایدشو» که با عنوان «خرمشهر، شهری که ویران شد » به نمایش درآمد، چگونگی اشغال خرمشهر را نشان داد.
جلالی در سال ۸۶ نیز نمایشگاهی بزرگ از عکس‌هایش را در بنیاد تاپیس شهر بارسلون اسپانیا برگزار کرد که مورد توجه بسیار قرار گرفت.
اکنون آرشیو بسیار بزرگ و غنی از تصاویر دوران انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی از این هنرمند عکاس باقی مانده است که در انتظار حمایت و همراهی است تا از خطر زوال رهایی یابد و تا سالیان دراز بتواند بخشی از خاطرات ملموس دو واقعه مهم تاریخ ایران یعنی انقلاب و دفاع مقدس باشد و برای آیندگان به یادگار بماند.
یاد و خاطره اش گرامی باد!
———————————————–
نویسنده: فاطمه حامدی‌خواه – فارس
