وظیفه عکاس چیست؟ چرا عکس تولید می کند؟ عکاسی یک وظیفه و مسئولیت اجتماعی است؟ امری شخصی و فردی است؟ تلاشی برای تولید زیبائی است؟ جستجو است؟ رسانه است؟ سند است؟ شغل است؟ سرگرمی برای اوقات فراغت است؟
این ها سئوالاتی است که هر عکاسی قبل از به دست گرفتن دوربین باید از خود بپرسد و جوابی قانع کننده برای آن ها پیدا کند. بدیهی است که این پاسخ ها نمی توانند و نباید برای همه یکسان باشند.
عاشورا و آئین عاشورایی چیست؟
یک فعالیت اجتماعی است؟ یک رسم تاریخی و آئینی است؟ رویداد سیاسی و اجتماعی است؟ چه کارکردهایی دارد؟ اتفاقی خلق الساعه است و یا پیشینه دارد و قابل پیش بینی است؟ سنتی و در چهارچوب است یا مدرن و تحول پذیر؟ متعلق به کدام بخش از جامعه و یا جغرافیاست؟
رابطه عکاس با آئین عاشورایی چیست؟ ناظر است؟ قصد قضاوت دارد؟ تحلیل و نقد شخصی دارد؟ خود بخشی از مراسم محسوب می شود؟ رسانه ای است برای اطلاع رسانی و مشارکت با خبرگزاری ها؟ مسئولیت مستندسازی و تولید اسناد تاریخی دارد؟ اصولاً ماهیت تکرارشونده این آئین می تواند نسبتی با ثبت تاریخی داشته باشد؟ شکارچی لحظه است و یا لحظه آفرین؟ برای تحقق هر یک از این منظرها به چه تجهیزات فکری و عملیاتی نیاز دارد؟
مراسم و وقایع اجتماعی با تنوع موضوعی و جمعیتی همیشه سوژه ای جذاب برای عکاسان بوده است. عکاسان حاضر در چنین رخدادهایی حتماً دست خالی آن را ترک نخواهند کرد. اما وقتی رویدادهای ثابتی با شکل و شمایلی تقریباً ثابت، مطابق تقویم و تاریخ ثابتی برگزار می شوند، این موضوع ویژگی های خاصی پیدا می کند. اولین موضوع این است که حضور عکاسان فراوان با دیدگاه های متنوع در کنار سوابق قبلی آثار، باعث رقابت سختی برای حصول نتایج عالی و منحصر به فرد پیدا می شود. اگرچه از منظر عکاسی این امری خوشایند محسوب شده و مقیاس قابل ارجاعی برای مطالعه روند صعودی و یا نزولی برایند کیفی و کمی این حرفه است.
عکاس های خبری برای تهیه گزارشات تصویری و مستند در محل حوادث و رویدادها حاضر می شوند و یا خبرگزاری های ماموریت های کاری معینی برای آن ها تعریف می کنند.
بعضی از عکاسان در حال پرسه های شهری به صحنه ها و لحظه های خاص برخورد کرده و آن را ثبت می کنند.
برخی با مطالعات قبلی به یک پدیده اجتماعی، علمی، سیاسی، طبیعی، تاریخی و… می پردازند و چهارچوب های اصلی پروژه را پیش از مواجهه مستقیم، طراحی و ترسیم می کنند.
بعضی عکاسان ترجیح می دهند صحنه ها و تصاویری را تولید و یا بازسازی کنند. به همین منوال شیوه های برخورد متنوعی در بین عکاسان و هنرمندان وجود دارد.
آنچه در سال های گذشته در خصوص عکاسی عاشورایی حائز اهمیت می نماید؛ عدم برقراری ارتباط میان این سئوالات اساسی است که به دلیل ساده انگاری در پروژه های عکاسی ـ که بخشی از آن به دلیل گسترش و سهولت فناوری های حوزه عکاسی و بخشی به دلیل عادات و فرهنگ عکاسان نسل جوان بوده ـ بیش از پیش به چشم می آید. تعدد بیش از ظرفیت واقعی این موضوع عکاسی در راه اندازی نمایشگاه ها و جشنواره های مختلف، که گاهی از حداقل کیفیات اجرایی، سیاستگزاری، داوری و… هم برخوردار نیستند و اعطای جوایز نسنجیده و یا خارج از نیازهای عکاسی و عاشورایی هم، به توهمات عکاسانه عده زیادی دامن زده و مدعیان دروغینی تحویل جامعه عکاسی داده است.
عکاسی در حال حاضر بیشتر به تعمق و تفکر نیاز دارد تا توسعه تجهیزات و تکنیک ها و کمیت آماری حضور عکاسان و تولیدات بی وقفه ثبت و قاب و نمایشگاه. عکاس، در هر جایگاهی و در هر ژانری، بدون جهان بینی درست و مبتنی بر حقیقت و واقعیت، نمی تواند فراتر از اندازه «کاربر لوازم عکاسی» باشد.
سعید فلاح فر
—————————————————————————————————————————————————————————-
عکس ها به ترتیب از بالا: رضا محمدی، نسیبه خلیلی و فاطمه میرالی
