جمشید بایرامی عکاس مجموعه «حج» ثبت عکس مستند اجتماعی دینی را بسیار دشوار دانست و گفت: سه عامل قانون، شرع و عرف در ایجاد محدودیت برای عکاسان در عربستان سهیم هستند.
جمشید بایرامی عکاس مستند اجتماعی در گفت‌وگو اختصاصی با فارس پیرامون عکاسی حج، اظهار داشت: حضور عکاس در جامعه به عنوان یک عکاس مستند اجتماعی در کل خیلی کار سختی است و این فرقی نمی‌کند که در عربستان، ایران و یا آفریقا باشد. واقعیت این است که کار در کشور عربستان سخت‌تر است چرا که آنها هم از لحاظ شرعی و هم عرفی عکاسی را قبول ندارند و یک جامعه بسته سنتی هستند. در عربستان و به خصوص مکه و مدینه مردم عکاسی را حرام می‌دانند و اگر من دوربین بر روی دوشم می‌گذاشتم مردم اعتراض می‌کردند و واکنش نشان می‌دادند.
وی ادامه داد: تا به حال هیچکس نتوانسته است از زندگی مردم عربستان مجموعه عکسی مستند اجتماعی ارایه دهد و حتی رضا دقتی عکاس نشنال جئوگرافیک هم بیشتر عکس‌هایش از عربستان شامل فضاهای شهری بوده است و او هم نتوانسته است از مردم عربستان عکس بگیرد.
بایرامی که از سال ۱۳۸۱ تا به حال ۶ بار به حج مشرف شده است، ثبت عکس مستند اجتماعی دینی را بسیار دشوار دانست و در پاسخ به پرسشی مبنی بر ایجاد محدودیت توسط حکومت عربستان برای عکاسان ابراز داشت: سه دلیل عمده کار را برای عکاس در عربستان دشوار می‌کند. در دولت سعودی هم از نظر حکومت و هم قانونا با عکاسی برخورد می‌شود و عکاسی از لحاظ شرعی نیز حرام شمرده می‌شود. همچنین خود مردم نیز اجازه عکاسی نمی‌دهند.
جمشید بایرامی که مجموعه جدیدی از سفر سال گذشته حج را در حال آماده‌سازی برای انتشار دارد درباره عکاسی حج به صورت مخفی گفت: من هیچ مجوزی برای عکاسی در عربستان ندارم و به صورت مخفی و با شیوه‌هایی دوربین را به داخل مسجد الحرام می‌برم. حتی عکاسان خبری هم که برای پوشش حج می‌روند تنها اجازه دارند از مکان‌های مشخصی عکاسی کنند و هیچکس اجازه ورود به مسجدالحرام با دوربین را ندارد.
بایرامی در ادامه از تمایل عکاسان به عکاسی از حج اشاره کرد و درخصوص الهام گرفتن بسیاری از عکاسان از عکس‌های او گفت: قبل از من خیلی‌ها برای عکاسی از حج رفته بودند و عکس‌ها بیشتر از گلدسته‌ها و فضاهای تکراری بود و بیشتر مشخص بود که عکاس وقتش را صرف عبادت کرده است. اما من واقعا صبح تا شب عکاسی می‌کردم و از این کار لذت می‌بردم. من فکر می‌کنم که توانستم نگاهی جدید از عکاسی مستند اجتماعی را درباره حج ارایه دهم و آن نگاه صرفا دینی را تغییر دهم.
وی ادامه داد: بعد از نمایشگاه عکس‌های من بسیاری از عکاسان اعتراف کردند که تا قبل از آن فیش‌های حج‌شان را می‌فروختند اما الان نه تنها این کار را نمی‌کنند بلکه فیش هم می‌خرند و بسیار مشتاق عکاسی از حج هستند.
وی درباره روند تغییر نگاه مردم عربستان از سال های گذشته تا کنون نسبت به دوربین و عکاسی گفت: مردم عربستان با جامعه بیرون ارتباطی ندارند و هیچ حرکتی هم انجام ندادند. من در عربستان اسلام را با هزار و چهارصد سال پیش دقیقا حس کردم و فقط هتل‌ها بودند که مدرن شده بودند در حالی که تفکر همان تفکر سنتی و بسته متحجر است.
بایرامی در خصوص جایگیری عکاسی حج در ژانر خاصی گفت: عکاسی حج آنطور نیست که در ژانر خاصی بگنجد و بستگی به نگاه عکاس دارد. ممکن است یک عکاس قصد بر عکاسی معماری داشته باشد و عکاس دیگری با دید ژورنالیستی وارد عمل شود. عکس‌های من فقط ژانر مستند اجتماعی است و ژانر خبری ندارد.
عکاس اولین کتاب عکس با موضوع «حج» که تا به حال عکس‌هایش در سئول، شانگهای، نیویورک، لندن، تورنتو و دوبی به نمایش و فروش گذاشته شده است با اشاره به این که عکس‌های او همه عکس‌هایی هنری با موضوع حج بوده است، ادامه داد: من فکر می‌کنم عکاسان از کارهای من کپی می‌کنند و من معتقدم عکاس باید نگاه مستقل داشته باشد تا بازتاب و خورند کارهایش دیده شود.
وی ضمن ابراز گله‌مندی از ارشاد نسبت به عدم حمایت و استقبال از انتشار مجموعه عکس‌های دینی گفت: ارشاد هیچ حمایت و استقبالی نسبت به کارهای دینی من نشان نداد و من احساس می کنم ارشاد نسبت به آثار و کتاب‌هایی که با جنبه هنری دینی منتشر می‌شوند بسیار بی‌اعتنا است.
بایرامی که کتاب نخست او «حج» را انتشارات وزارت ارشاد به چاپ رسانده بود، ادامه داد: کتاب‌های سری اول من که چاپ شده بود من به عنوان حق‌التألیف از ارشاد کتاب‌ها را برداشتم، چرا که کتاب‌ها در انبارها مانده بود و داشت خمیر می‌شد.
کتاب جدید بایرامی در دو جلد «مکه» و «مدینه» اوایل سال آینده منتشر خواهد شد و ناشر این کتاب نیز خود اوست.
