سرزمین ها و چشم اندازهایی که آدمیان هرگز بدان دسترسی نمی یابد، با حضور آگاهانه عکّاس و در مسیر یافتن و خلق عکس ها در قاب تصاویر بازنمایی می شوند و این عکس ها بیننده را با روایت عکّاس از وجود اقلیم ها، پرستشگاه ها، شهرها، خانه ها، مردمان و سرانجام کالبد زندگی آشنا می کنند.
از هزاران سال پیش ساکنان ایران زمین با استقرار و سکونت در این دیار پهناور و متناسب با شرایط اقلیمی متنوع، با تولید ابزار و به کارگیری مصالح، طراحی هوشمندانه و با ساخت دقیق و هنرمندانه شهرها، ابنیه و مراکز زیست آدمی با هدف تعالی انسان در انجام فعّالیت ها و مناسک روزانه، نخستین آثار تمدن بشری را بنا نهاده اند. اکنون بقایای این تمدن کهن از طریق مشاهده عکس ها در برابر دید و نظر جهانیان قرار دارد. گشودن باب آشتی و آشنایی با مظاهر تمدن پارسیان با ورود دوربین عکاسی به ایران در مرحله ای فراتر از دستاورد پیشینیان گام برداشت. سه پایه و دوربین عکاسی جایگزین ابزار طراحی و نقاشی گردید و با افزایش چابکی روبه فزونی فناوری عکّاسی ، آنان موفق به تهیه تصاویری ملموس و دلنشین از سرزمین و مردم ایران شدند. هر چند سرآغاز ماجرای عکّاسی از ایران ، از آنِ ایرانیان نبود اما با فاصله ای اندک، ایران زمین عرصه تجربیات بدیع پارسیان در عرصه عکّاسی گردید و با انتشار واشاعه این عکس ها جهانیان از شوق و مهارت اییرانیان به شگفت آمدند.
جامعه شناسی و عکاسی از اوایل ایرانیان قرن نوزدهم شانه به شانه یکدیگر پیش آمده اند و در ادامه راه، مردم شناسی نیز بنا به ضرورت به این دستاورد نوین در عرصه دانش و فناوری ملحق گردیده است. عکاسان و عکس ها در گشودن باب آشنایی با فرهنگ، تمدن، آداب و رسوم و پژوهش های قوم نگارانه و مردم شناسانه نقشی بنیادی بر عهده داشته اند. بخش عمده آنچه امروزه از دوران پر تحول سپری شده بشر در طی نزدیک به دو قرن اخیر می دانیم، متکی بر وجهِ اسنادی عکس است.
در صورت فقدان عکس ها بخشی از تمدن بشری مفقود خواهد شد. ایران شناسی را باید با شناسایی و گردآوری عکس هایی از گذشته تاریخی خود آغاز کنیم، پاره ای از این پیکره به تاراج رفته در ایران است و پاره های دیگر این گنج پنهان در آنسوی مرزها به آرامی اندوخته می شوند. در این عکس ها از سویی با معماری کوی و برزن، مساجد، کاخ ها و تفرجگاه های شاهانه آشنا می شویم و از دیگر سوی با چهره مردم کوچه و بازار و آنچه بر سر و تن داشته اند و دورتر با هیبت، هیکل و رخسار سلطان و حکمرانان شهرهای دور و نزدیک در ممالک محروثه ایران که همه و همه به یاری مردم شناسان و جامعه شناسان خواهند آمد.
پژوهش های ایران شناسانه بدون بازنگری در نقش عکاسی و بررسی شیوه های بکارگیری آن با دشواری پیش خواهند رفت. در تعاملی دو سویه و در جهت شناخت متقابلی از نیازها و امکانات موجود برای بهبود روش ها می بایست با مشارکت بنیاد ایران شناسی میان محققین و عکاسان پیوندی بنیادین برقرار کرد. عکاسان در هیچک از گرایشهای تخصصی عکاسی مانند: عکاسی معماری، عکاسی مستند و زیر شاخه های آن، عکاسی قوم نگارانه و مردم شناسانه بدون انجام پژوهش یا در اختیار داشتن تحقیقات عمیق پیرامون آنچه می خواهند به تصویر بکشند، راه به جایی نخواهند برد و در ابهام و تاریکی گام خواهند گذارد.
رویکرد نوین بنیاد ایران شناسی در جهت شناخت گسترده و عمیق ایرانِ تاریخی – فرهنگی فرصت مغتنمی را در اختیار عکاسان خواهد گذاشت تا با تشکیل کارگروههای مشترک با ایران شناسان و برگزاری کارگاههای تخصصی، عرصه عکاسی را به آنسوی مرزهای کنونی گسترش داده و از تمامی عکاسان ایران بزرگ دعوت کنند تا فارغ از محدوده مرزهای جغرافیایی کنونی برای شناخت فلات و فرهنگ پهناور مردم ایران زمین در جهت شناخت و تحکیم گذشته مشترک خویش و آینده در پیش روی، صمیمانه در کنار یکدیگر بکوشند.
شوق و شور به ایران در عکس های ایران شناسانه این دوره کاملاً مشهود و محسوس است و با دیدن عکس ها سفری بی پایان در جغرافیای سرزمین و فرهنگ ایران آغاز می شود. این جهان بیکران با رویکردی عکّاسانه حیاتی دوباره می یابد. عکس ها بینندگان مشتاق را به ضیافت فرم ها و رنگ ها فرا می خوانند و از منظری دیگر در افق معنایی امروز، بیننده را با گذشته مواجه می سازد. امیدواریم تا با توسعه رویکرد عکاسانه به هنر معماری در ایران این موزه گنجینه زنده و پویا بیش از پیش مورد عنایت مردم و مسئولان فرهنگی قرار گیرد و پژوهش های بنیادی پیرامون آثار فرهنگی و مفاخر این سرزمین با انتشار عکس ها، مقالات و کتاب های مصور زینت بخش خانه ایرانیان در سراسر گیتی باشد.
