نصرالله زنجانی: «عطای کمک مالی مختصر وزارت ارشاد را به لقای فرهنگ دفاع مقدس می‌بخشیم.»
پیروزه روحانیون: «عطای کمک مالی مختصر وزارت ارشاد را به لقای فرهنگ دفاع مقدس می‌بخشیم.» این واکنش دبیر اجرایی جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس است به بازی‌هایی که وزارت ارشاد بر سر تأمین مالی این جشنواره درآورده است. محسن پرویز اخیراً اعلام کرده است: «وزارت ارشاد کمک مالی مختصری به جشنواره خواهد کرد.»
نصرالله زنجانی با اظهار تأسف از چنین برخوردی به خبرگزاری مهر گفت: «بنده به عنوان کسی که از ابتدا به عنوان دبیری که با هماهنگی خود وزارت ارشاد مسئولیت جشنواره را بر عهده داشته‌ام از اظهارات ایشان بسیار تعجب کردم. در واقع بنده احساس کردم که ایشان یا تا به حال به خودشان زحمت نداده‌اند که متن تفاهمنامه را بخوانند یا احتمالاً چند نفر دیگر که در وزارت ارشاد تصمیم‌گیرنده هستند به ایشان مشاوره داده‌اند که در هر دو صورت نتیجه استنتاج شده اشتباه است.»
حدود نوزده سال از پایان جنگ تحمیلی بین عراق و ایران می‌گذرد و در این سال‌ها نهادها، ارگان‌ها، مسئولان و افراد به نسبت وظیفه‌ای که در قبال زنده نگه‌داشتن این مقطع از تاریخ کشورمان بر دوش خود احساس می‌کردند، تلاش داشتند به نوعی یاد و آثار آن روزهای سخت را ثبت کنند. در این راه هنر، بخش بزرگی از این وظیفه را بر عهده گرفت؛ چون گسترده‌ترین و عمیق‌ترین تأثیرگذاری را دارد. ادبیات از جمله حوزه‌هایی است که در این زمینه بسیار مورد توجه قرار گرفته و در طی سال‌های جنگ و پس از جنگ نقش به سزایی در انتقال تجربه جنگ و ماندگاری لحظه‌های آن روزها داشته است.
جایزه کتاب سال دفاع مقدس، محملی است برای مرور آثاری که با موضوع دفاع مقدس نگاشته می‌شوند و از سال ۶۹ هر سال از سوی معاونت ادبیات و انتشارات بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، همزمان با روز کتاب و کتابخوانی برگزار می‌شود. اما امسال سیزدهمین دوره جایزه کتاب سال دفاع مقدس جای خود را به جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس داده است؛ جشنواره‌ای که جشنواره جشنواره‌های جایزه کتاب سال دفاع مقدس است و در آن داوران و کارشناسان ادبی به بررسی ۲۵ سال ادبیات دفاع مقدس می‌پردازند.
حسین نصرالله زنجانی، مدیر ادبیات در معاونت ادبیات و انتشارات بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس دبیر اجرایی این جشنواره است. او درباره همپوشانی این دو جشنواره می‌گوید: «امسال جشنواره سیزدهم به خاطر جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس برگزار نمی‌شود. امسال بنا داشتیم هم جشنواره سیزدهم را برگزار کنیم و هم جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس که متأسفانه در نیمه‌های راه وزارت ارشاد به ادله‌هایی که خودشان مد نظرشان بود از همکاری با ما کناره گرفتند و ما تمام توانمان را برای برگزاری جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس مصروف کردیم. این جشنواره تقریباً فضای دوره سیزدهم کتاب سال دفاع مقدس را هم پوشش می‌دهد. البته ما سال آینده جشنواره سیزدهم و چهاردهم را همزمان برگزار خواهیم کرد.»
دبیر علمی جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس دکتر محمدرضا سنگری است که مدت‌ها در سازمان برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی فعالیت داشت، دو دوره دبیر علمی جایزه کتاب سال دفاع مقدس بوده و کتاب‌هایی را در خصوص دفاع مقدس تهیه و تألیف کرده است. او وظیفه نظارت و هماهنگی بیشتر میان داوران و سرداوران را بر عهده دارد.
در این جشنواره تمامی آثار منتشر شده در حوزه جنگ از سال ۵۹ تا ۸۵ بررسی و داوری شدند. ۶۱۰۰ کتابی که در این جشنواره مورد بررسی قرار گرفته‌اند، در شش گروه اصلی ادبیات (به دبیری دکتر ترکی و شامل بزرگسال، داستان، نسل ادبی، شعر کودک و نوجوان و داستان کودک و نوجوان)، ادبیات و تاریخ مستند (به دبیری سردار اثباتی و شامل خاطره، گزارش‌نویسی، وصیت‌نامه و نامه، جُنگ، زندگی‌نامه غیرداستانی و زندگی‌نامه داستانی)، تحقیق و پژوهش‌ها (به دبیری دکتر اکبری و شامل پژوهش‌های نظامی، هنری، ادبی، اجتماعی و تاریخی، سیاسی و حقوقی)، هنر (به دبیری دکتر سقائیان و شامل فیلمنامه، نمایش‌نامه، هنرهای تجسمی و مهندسی کتاب و عکس)، ترجمه (به دبیری بیدج و شامل ترجمه‌های از فارسی به عربی و از عربی و سایر زبان‌ها به فارسی) و بخش جنبی (شامل ناشر نمونه، خادم نشر، کتاب‌دار نمونه و خبرنگار برتر که در این زمینه فعالیت کرده است) داوری شده‌اند.
نویسندگان سوخته
تمامی کتاب‌هایی که در فاصله سال‌های ۵۹ تا ۸۵ در زمینه دفاع مقدس منتشر شده‌اند در جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس بررسی شده‌اند. این یعنی کتاب‌های نویسندگان کهنه‌کار که کتاب‌های متعددی در این سال‌ها منتشر کرده‌اند در کنار آثار نویسندگانی که فقط یک جلد کتاب دارند و آن هم تازه منتشر شده است مورد قضاوت داوران قرار می‌گیرد. این موضوع انتقاد و اعتراض عده‌ای از نویسندگان قدیمی را برانگیخته است. تا آن‌جا که آن‌ها در جلسه‌ای در خانه کتاب با حضور نمایندگان وزارت ارشاد و بی‌آنکه نماینده‌ای از بنیاد حفظ آثار دعوت داشته باشد، تشکیل دادند و اعتراض خود را به اطلاع وزارت ارشاد رساندند.
از سوی دیگر توجیه مسئولان برگزاری این جشنواره برای داوری این آثار در کنار هم این است که جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس محفلی است برای ارزیابی کتب و آثار منتشر شده نه نویسندگان و پدید‌آورندگان آثار. حال اگر اثری به خاطر مرور زمان جذابیت خود را از دست داده و برای مخاطبان تاریخ مصرف داشته است، قاعدتاً انتخاب نخواهد شد.
ظواهر امر این‌طور نشان می‌دهد که یکی از بهانه‌های وزارت ارشاد برای کاهش کمک‌هایی معهودش به جشنواره، ناراضی بودن عده‌ای از نویسندگان حوزه دفاع مقدس و اعتراض آن‌ها به روند داوری آثارشان در کنار آثار نویسندگان جوان است. زنجانی در این باره به «خبر» می‌گوید: «نگرانی آقای پرویز از رنجیده‌خاطر شدن عده‌ای از نویسندگان است. اما مسئله این است که به هر صورت در هر انتخابی عده‌ای رنجیده خاطر می‌شوند. مخصوصاً در جشنواره‌ای مثل جشنواره ربع قرن کتاب که داوران هر گروه از بین آن همه اثر نهایتاً به چند گزینه باید برسند. ایشان نباید فراموش کنند ما به قابلیت‌های ادبی و محتوایی یک اثر نگاه می‌کنیم، نه سوابق نویسنده آن. اگر دوستان کهنه‌کار ما آثارشان دارای قدرت و جذابیت و دیگر پارامترهای یک اثر ادبی باشد، مسلماً نباید نگران این موضوع باشند که آثارشان با افراد دیگر قیاس شود. به هر حال در هر داوری مبانی و ملاک‌هایی وجود دارد که طبق آن‌ها بعضی آثار برگزیده خواهند شد و بعضی از اثرها برگزیده نمی‌شوند. این به آن معنا نیست که آثار انتخاب نشده، قابلیت ندارند.»
عطایش را به لقایش بخشیدیم
اردیبهشت ماه سال ۸۶ برای برگزاری جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس تدوین شد و به امضای محمدحسین صفار هرندی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) و میرفیصل باقرزاده (رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس) رسید. در این تفاهمنامه هشت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، بنیاد شهید، حوزه هنری، صداوسیما، سپاه و انجمن قلم به عنوان شورای سیاستگذاری جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس تعیین شدند و بنیاد حفظ آثار متولی برگزاری این جشنواره شناخته شد. در بند پنجم این تفاهمنامه هم وزارت ارشاد تعهد کرده است ۵۰ درصد هزینه‌های برگزاری این جشنواره را تقبل کند. اما این تفاهمنامه مدتی بعد از سوی وزارت ارشاد به محاق فراموشی رفت یا اعتبارش را از دست داد، چون نمایندگان این وزارتخانه یک‌سری اختلافات بر سر جریان داوری‌ها را بهانه کردند و تصمیم گرفتند فقط بخش کوچکی از هزینه‌ها را تقبل کنند.
حالا بنیاد حفظ آثار تصمیم گرفته تمامی هزینه‌های جشنواره را خود به عهده بگیرد؛ حتی اگر مجبور به حذف موقت جشنواره کتاب سال دفاع مقدس شود. دبیر اجرایی جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس می‌گوید: «اگر قرار باشد طبق آن‌چه آقای پرویز گفتند، وزارت ارشاد کمک مختصری به جشنواره کند، ما ترجیح می‌دهیم بدون کمک وزارت ارشاد جشنواره را برپا کنیم. به هر صورت ما احساس می‌کنیم حوزه دفاع مقدس نیازمند وزارت فرهنگ نیست و لفظ ایشان در شأن دفاع مقدس نبود. در هر صورت ما کاری را با تفاهمی در بالاترین سطح دو ارگان آغاز کردیم و در بند ۵ این تفاهمنامه تعهد ۵۰ درصدی وزارت ارشاد آمده است. در طول اجرای کار جشنواره آقای پرویز نمایندگانی را معرفی کردند و ما با نمایندگان وزارت ارشاد هماهنگی کامل داشتیم. نظرات و مصوبات هم به استحضار دوستان در وزارت ارشاد رسیده است و صورت‌جلسه‌های تمامی ۲۴ جلسه خدمت آقای پرویز رفته است. اگر ایشان نظری داشتند در ابتدای ماجرا می‌گفتند.»
او همچنین افزود: «وقتی سازمانی کسی را به عنوان مسئول کاری منصوب می‌کند باید اختیارات هم به او بدهد. همچنان که خود ما هم در بنیاد حفظ آثار در روند علمی جشنواره دخالت نمی‌کنیم. زمانی‌که ما با توافق وزارت ارشاد آقای دکتر سنگری را که فردی شناخته شده در حوزه دفاع مقدس هستند، به عنوان دبیر علمی جشنواره انتخاب می‌کنیم، نظراتشان را کاملاً قبول داریم و اجرا می‌کنیم. اینکه ما در میانه راه به عنوان عوامل اجرایی وارد حوزه علمی بشویم، نکته پسندیده‌ای نیست. بنیاد حفظ آثار نه تنها در جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس بلکه در کنگره سراسری شعر و جشنواره انتخاب کتاب سال دفاع مقدس هم در حوزه علمی، چیزی را که دبیر علمی مد نظر دارد، اجرا خواهد کرد.»
زنجانی ضمن یاد کردن از محسن پرویز به عنوان نویسنده خوب دفاع مقدس برای او آرزوی توفیق کرد و افزود: ما با استفاده از همه توانمان سعی می‌کنیم جشنواره‌ای متفاوت برگزار کنیم و همانگونه که در ۸ سال دفاع مقدس نشان داده‌ایم که می‌افتیم اما اهل بلند شدن از خاک هستیم این بار هم بلند می‌شویم و نیازی به کمک مالی مختصر دوستان نداریم. من فقط امیدوارم فرهنگ این کشور در آینده در اختیار انسان‌هایی با ظرفیت‌های بالا قرار گیرد.»
جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس روز پنجم مهرماه برگزار خواهد شد.
