در پی درج فراخوان دومین جشنواره عکس گرانتر از طلا، دبیرخانه این جشنواره به منظور معرفی نگاه ویژه گروه داوری جشنواره پیرامون بحث زمان و انتقال این باور به ذهن مخاطبین و علاقمندان به شرکت در این مسابقه، گفتگویی را با حسن غفاری یکی از اعضای هیات داوران این مسابقه ترتیب داده که عینا از نظر می گذرد.
۱) آقای غفاری، با توجه به نقش زمان و مکان در ساختار هر عکس و ماهیت عکاسی که به تصویر کشیدن زمان و لحظه ای از زندگانیست چطور می توان موضوع زمان را- که موضوعی استعاری است- به طور خاص در قالب یک عکس نشان داد؟
پاسخ: به طور کلی عکس یک برش مقطعی از زمان و هر آن چیزی است که در پیرامون ما اتفاق می افتد. در اصل فشار دادن شاتر، توقف و ثبت زمان در یک موقعیت مکانی است. ذات عکس با زمان سرو کار دارد وقتی که ما بخواهیم موضوع زمان را به صورت مطلق در عکس نشان دهیم، عکاسی یک موضوع کاربردی می شود که به وسیله زبان تصویر به جای استفاده از ادبیات و نوشتار منظور خود را بیان می کنیم چون یک زبان عامه فهم است، برا ی خوانده شدن نیاز به وقت کمتری دارد و طیف گسترده تری از مردم می توانند آن را ببینند و تاثیر بگیرند.
عمر ما یک محدوده ی زمانی است. یک روز به دنیا می آییم و یک روز از دنیا می رویم. محدوده ی زمانی ما با توجه به سایر عناصر به هستی خیلی کوتاه است. بنابراین ما در این عمر کوتاه باید از زمان خود کمال استفاده را نموده و فعالیت هایی را انجام دهیم که موجب ماندگاری شود. پس انسان ها نام " گرانتر از طلا " را بر آن گذاشته اند چرا که طلا جزء گرانترین فلزات است. زمان مهم تر و مقدم تر از مکان است.
به عنوان مثال شما روی تمام سنگ قبرها تاریخ تولد و تاریخ مرگ را می بینید نه مکان فوت یا مکان زندگی فرد را. اینها همه یاد آور و گوشزدی است برای ما که فقط این زمان و پیمانه ی عمر ما مهم است و اینکه چقدر خوش نام بوده ایم و چه چیزی از خود بر جای گذاشته ایم نه این که مقطعی از زندگی کجا وچه کسی بوده ایم.
جشنواره گرانتر از طلا در واقع می خواهد ما را به تفکر وا دارد تا با کنکاش و مکاشفه، زمان را با زبان تصویر بیان کنیم.
باید ابتدا به شاخص های زمان توجه کنیم. ابتدایی ترین و ظاهری ترین چیزی که به ذهن می آید، ساعت است. اما شاخصه های زمان خیلی بیشترند مثلا: ثانیه ها، روز، شب، طلوع، غروب، فصل، ماه، سال، عید نوروز و….
با مطالعه راجع به زمان و واحد های آن از ثانیه تا سال به راحتی می توانیم زمان را به تصویر بکشیم. این گذشت زمان است که موجب رویش طبیعت یاریختن برگ های درختان و… می شود.
زمان در تصاویر ما و هر آنچه که می بینیم سرشار است و ما نسبت به این موضوع دچار روزمرگی، عادت و تکرار شده ایم.
عکاسان برای به تصویر کشیدن این موضوع باید به فرهنگ لغات – دانشنامه ها – اینترنت و… مراجعه نمایند و تعاریف، معانی و مترادف های زمان و شاخصه های آن مثل ثانیه ،فصل، ماه و حتی قرن را بیابند و به کاربرد آن ها در اشعار و ادبیات کهن ما و فعل هایی چون گذشته ،حال و آینده دقت نموده و به جمع بندی در مورد یافته های خود برسند.
این رفتار و عملکرد شخصی هر فرد است که بستگی به مطالعه و آگاهی او نسبت به موضوع و توانایی در عکاسی و آشنایی او به زبان تصویر دارد که بتواند تصاویر ذهنی و مبانی یافته شده را به تصویر عینی تبدیل نماید.
زمان مانند موضوعاتی همچون گندم وطبیعت که ملموس می باشند، نیست. شما زمان را لمس نمی کنید و این موضوع را دشوارتر می نماید و تمرکز، مطالعه و کنکاش بیشتری را می طلبد.
۲)با توجه به تاکید قرآن کریم در مورد زمان و قسم به آن و بیان اینکه همه ی انسان ها در خسرانند، آیا می توان این زیان انسان ها را از دست دادن عمر نظر به این که به هیچ نحو نمی توان زمان را به عقب برگرداند به تصویر کشید؟
پاسخ: ما بحثی داریم درمورد طول عمر با عنوان زمان از دست رفته که نمی توانیم آن را برگردانیم ولی می توانیم با هوشیاری قدم هایی را برای جبران آن برداریم. ما به اختیار خود می توانیم مکانمان را انتخاب نماییم، مثلا مهاجرت یا سفر کنیم و یا حتی برگردیم به مکان اولیه، اما این اتفاق در مورد زمان نمی افتد.
همه چیز در حال تغییر است و عامل این تغییرات چیزی نیست جز گذشت زمان. حتی گاه گذشت زمان موجب ایجاد دگرگونی در ذات انسان ها یا محیط زندگانی آن ها می شود. مثل فرهنگ اجتماعی حاکم بر جامعه ی امروز و فرهنگ گذشته مردم. آنچه برای ما خوشایند است تبدیل به خاطره می شود و مراجعه به آن موجب پیوند ما با گذشته می شود.
۳) آقای حسن غفاری، به نظر شما آیا می توان با عکس های آرشیوی در این جشنواره شرکت کرد ؟
پاسخ: بله؛ حتما. حتی با تکرار عکس های آرشیوی بهتر می توان گذشت زمان را نشان داد، مثلا شما قبلا از موضوعی عکاسی کرده اید و حال بعد از گذشت سال ها اگر دوباره به عکاسی از آن موضوع بپرد ازید، این گذشت زمان را به خوبی می توانید در تصاویرتان ببینید به دلیل اینکه ذات گذشت زمان ایجاد تغییر و دگرگونی است.
۴)به نظر شما برگزاری این جشنواره می تواند تاثیری روی فرهنگ جامعه داشته باشد؟
صد در صد.
بیشترین تاثیر آن در جامعه عکاسان و علاقمندان به عکاسی مشهود است. به عنوان مثال در بسیاری از جشنواره ها زمان تمدید می شود یا به برنامه های مطرح شده در فراخوان ها عمل نمی شود، اما این جشنواره با رعایت زمان بندی ها و برنامه های ارائه شده در فراخوان خود در اولین دوره تاثیرات بسیاری در میان هنرمندان داشت. موضوع این جشنواره هم موجب در گیر شدن ذهن عکاسان گردیده و عکس های نخستین جشنواره ی " گرانتر از طلا " کاملاً عینیت یافته از ذهن عکاسان بود.
