سمفونی “گنبد آسمان”؛‌ تنیده شده در مجسمه‌های برج میلاد

به گزارش خبرنگار مهر، سعید خاورنژاد آهنگساز ضمن بیان این مطلب در نشست تخصصی که با حضور این آهنگساز و رضا یحیایی مجسمه ساز در بالاترین طبقه برج میلاد برگزار شد در خصوص کم و کیف ساخت این اثر گفت: موسیقی "گنبد آسمان" در مرحله نخست بر اساس مجسمه های ساخته شده طراحی و به اجرا درآمد و موسیقی آن جدا از تندیس ها نیست. در واقع مجموع مجسمه های کار شده در طبقه بهشت واقع در بالاترین نقطه برج میلاد از نظر معماری به هشت بخش اصلی تقسیم می شود به این معنا که پایه ساخت این مجسمه برگرفته از چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش است و سه میوه انار، زیتون و انگور و یک درخت که نشان از زندگی است نقش مهمی در نقش بندی اثر بازی می کنند از همین رو موسیقی گنبد آسمان هم در همین راستا قرار می گیرد.

وی در ادامه افزود: من به عنوان آهنگساز برای هریک از وجوه طبیعت که در این اثر به کار رفته موسیقی ساختم و هر کدام را به عنوان یک نماد در نظر گرفتم به این ترتیب که زیتون را نمادی از آرامش ابدی نشان کردم، انگور نماد دروازه به معنی خلقت و گشایش است و انار را هم به عنوان نماد عشق و تولد انتخاب کردم و در نهایت پدیده گذر زمان که جزئی از اثر است را برای پایان بندی این سمفونی مطرح کردم و برای روایت مجموع ایده های ایجاد شده در ذهنم از موسیقی ارکسترال استفاده کردم و افکت و صداهای طبیعت را نیز به کار گرفتم. بیشترین انگیزه من از ساخت این سمفونی ارتباط برقرار کردن مخاطب با تصویر مجسمه هایی است که در "گنبد آسمان" دیده می شود و به لحاظ حسی با آن مواجه است.

رضا یحیایی مجسمه ساز تندیس "گنبد آسمان" در ادامه صحبت های این آهنگساز، پایه اصلی ساخت این اثر را فضای گنبدی شکل برج میلاد دانست و گفت: پایه و انگیزه ساخت این اثر در ابتدا خود برج میلاد است. برجی که ایده اولیه ساخت تندیسها در آن شکل گرفته و ساخته شد. این مجسمه ها در بلندترین برج خاورمیانه و بالاترین نقطه تهران قرار دارد. نقطه ای که به گنبد آسمان معروف است و زیباترین پدیده ساخت بشر در آسمان تهران همین گنبد است و جالب تر اینکه در این فضا دو پدیده طبیعی یعنی زمان شب و روز حکمفرما است. این درحالی است که کمتر اثری در معماری ساخته می شود که عناصر شب و روز در آن نقش و تاثیر مستقیم داشته باشد.

وی در ادامه صحبتهای خود با اشاره به تاثیرات دو پدیده شب و روز در مجسمه و موسیقی ساخته شده در"گنبد آسمان" گفت: مجموع مجسمه های ساخته شده در این گنبد در روز به یک سکون می رسد و در شب زمانی که همه چراغها روشن می شود از زیر و بم تک تک آنها تاشهای نوری درست مانند نقاشی دیده می شود که با روشنایی تهران می آمیزد و خود این فضا به اثر دیگری تبدیل می شود و در این هنگام تغییر و تحول ایجاد می شود که این تحولات در فضا هم تاثیرگذار است. موسیقی این اثر هم با توجه به این تغییر و تحول روز و شب با حس و حال دیگری شنیده می شود و دو احساس متفاوت از تصویر و آوا را در مخاطب ایجاد می کند. 

این تندیس ساز در ادامه به نقش موسیقی در خوب دیده شدن تصویر مجسمه ها اشاره کرد و گفت: هریک از مجسمه های ساخته شده در گنبد آسمان کاراکترهای یک تفکر هستند و بیانگر نمادهایی است که در فرهنگ 10 هزار ساله ما وجود داشته است فرهنگی که در عصر حاضر نخ نما شده و تنها با سمبل می توان به زبان مشترک با مخاطب برسد به همین دلیل سعی کردم اثر را به شکل ادبی مطرح کنم. ادبیاتی که می توان با چشم دید و خوشبختانه موسیقی آنقدر با اثر تندیده شده که جزئی از آن تلقی می شود و انگار همه این مجسمه ها با آوای موسیقی با تماشاگر صحبت می کنند. موسیقی این اثر فقط یک زمزمه نیست که به صورت زیرنویس برای معرفی باشد بلکه نقش اساسی در خوب دیده شدن گنبد آسمان دارد و بیننده را در فضای اثر قرار می دهد.

صحبت های رضا یحیایی به اینجا که رسید سعید خاورنژاد آهنگساز به ارتباط تصویر با موسیقی اشاره کرد و گفت: آثار هنری ما ما در حوزه های مختلف تجسمی و تصویرگری از جهت ارتباط برقرار کردن با هنر موسیقی بسیار ضعیف هستند و شاهد هستیم که بسیاری از شاهکارهای هنری ما با موسیقی همراه نیستند و این درحالی است که اگر تصویر مقابل چشم بیننده با موسیقی همراه باشد تاثیر آن را دو چندان می شود.

خاورنژاد در ادامه درک درست مخاطب از موسیقی و تصویر را عامل مهمی در ارتباط برقرار کردن با یک اثر هنری دانست و گفت: برای فهمیدن یک اثر هنری مخاطب در ابتدا باید درک درستی از این دو مقوله داشته باشد. همه ما می دانیم که تصویر با عکس فرق دارد. امروزه وقتی صوتی مانند صدای قطار و یا جیغ یک دختر بچه در موسیقی استفاده می شود این صوت دیگر صدای معمولی نیست و تبدیل به آوا شده است. عکس هم همینطور است. عکاسی ثبت یک لحظه است اما تصویر روایت لحظه است بنابراین زمانی که می خواستم موسیقی این اثر را بسازم موسیقی از جنس عکس نساختم بلکه موسیقی از جنس تصویر ساختم.     

وی در ادامه افزود: تندیس هایی که در گنبد آسمان دیده می شود از جنس آهن است و اگر من به عنوان آهنگساز از صدای آهن در کار استفاده می کردم یک برخورد عکاسانه با اثر کرده بودم ولی این خط را دنبال نکردم چرا که صدای آهن تنها صدایی ابزاری است. من این صدا را در ذهن خود با عناصر دیگر درآمیختم و موسیقی اثر را ساختم.

این آهنگساز درباره سازبندی این اثر گفت: برای ساخت موسیقی گنبد آسمان از هیچ فرهنگی تاثیر نگرفتم بلکه این اثر در این مکان ساخته شد و مجمسه ساز هم در محیط زیست خود به این اثر فکر کرده و آن را ساخته است و به تبع آهنگساز هم همینطور. من از هنر موسیقی سرزمین خودم با پایبندی به همه اصول موسیقی اصیل ایرانی الهام گرفتم و مجموع ایده های خودم را در زبان موسیقی جاری کردم اما نکته قابل توجه اینکه از عنوانهای مشخص موسیقی ردیف دستگاهی استفاده نکردم چرا که استفاده نوع خاصی از موسیقی در این اثر جایی ندارد اما فضایی که در موسیقی شنیده می شود در مرحله نخست به مجسمه وابسته است و در مرحله بعد از فرهنگ موسیقی سرزمین مادری بهره برده گرفته است.

رضا یحیایی در ادامه صحبتهای آهنگساز "گنبد آسمان" و جمع بندی این بحث گفت: موسیقی در این اثر فقط حلال نیست بلکه خود موسیقی در این اثر نقش خلاقیت بازی می کند. به اعتقاد من یک اثر هنری مانند مجمسه با صدا، نور، معماری و در نهایت موسیقی کامل می شود و این هنر موسیقی است که فضای سورئال، عارفانه و عاشقانه را مانند سماع ارائه می دهد.  

سعید خاورنژاد آهنگساز سمفونی "گنبد آسمان" به انتشار کتابی با همین عنوان اشاره کرد و گفت: این کتاب با همکاری انتشارات نظر و هرمس آماده چاپ شده است و شامل نوشته هایی درباره این اثر است که به دو بخش تقسیم می شود. بخش نخست نوشته هایی از برخی کارشناسان صاحبنظر در حوزه هنرهای تجسمی است. در این بخش بهروز دارش و علیرضا سمیعی آذر نقدهایی بر اثر نوشته اند. در بخش دیگر این کتاب توضیحاتی درباره عناصری چون آب، باد، خاک، آتش و نمادهای خیر و شر ارائه شده است.

بخش دوم کتاب شامل تکنیکی از عکاسی به نام 360 درجه است که امکانی برای معرفی اثر است و به طور مجزا به این مجموعه اضافه شده و بخش پایانی کتاب موسیقی است. کتاب "گنبد آسمان" تابستان امسال منتشر خواهد شد.