آسیب‌شناسی «عکاسی زیارتی» در گفت‌وگو با رئیس موزه عکسخانه شهر
تقابل معماریِ بافت سنتی با معماری و بافت جدید شهر مشهد، از جمله مهمترین موضوعاتی بود که مورد توجه‌ی عکاسان شرکت‌کننده در نخستین جشنواره ملی عکس مشهد قرار گرفته بود.
مژگان طریقی رئیس موزه عکسخانه شهر و عضو هیئت‌داوران جشنواره ملی عکس مشهد با بیان این مطلب، اظهار داشت: از جمله دیگر نگاه‌هایی که در اکثر آثار عکاسان شرکت‌کننده به چشم می‌آمد، عکس‌هایی بود که با نگاه آزاد و بهخصوص در بخش فرهنگ عامه‌ی مردم مشهد به ثبت رسیده بودند.
طریقی در ادامه تصریح کرد: مشهد همیشه یکی از فعال‌ترین شهرهای ایران در زمینه‌ی هنر عکاسی بوده و هست و فعالیت‌هایی که در این شهر صورت می‌پذیرد، عکاسان مشهدی را همپای عکاسان پایتخت به جامعه‌ی عکاسی ایران معرفی کرده است.
وی در خصوص آسیب‌شناسی برگزاری جشنواره‌های هنری نیز بیان داشت: همیشه جشنواره‌هایی که برای نخستین‌بار برگزار می‌شوند، یکی از بزرگترین مشکلات آن‌ها عدم تداوم و استمرار در برگزاری جشنواره در دوره‌های بعدی است. نباید این نکته را فراموش کرد که هرچند برگزاری جشنواره فی‌نفسه باعث تحرک و پویایی هنرمندان می‌شود؛ اما استمرار این حرکت است که می‌تواند میزان تأثیرگذاری یک جشنواره را افزایش دهد.
طریقی افزود: یکی از مهمترین دلایل عدم تداوم و به عبارتی ابتر ماندن جشنواره‌ها، تغییرات مدیریتی است که متأسفانه تأثیرات بسیار منفی در روند تداوم فعالیت‌هایی از این دست از خود بر جا می‌گذارد.
این هنرمند عکاس در ادامه با تأکید بر لزوم ثبت تغییرات در بافت و معماری شهرها توسط عکاسان، خاطر نشان کرد: با توجه به سرعت در تحولات و تغییرات بصری، بهخصوص در بافت‌های شهری و معماری شهرها، جا دارد تا این تغییرات به بهترین شکل به ثبت برسند تا در سال‌های آینده به عنوان یک سند تاریخی و فرهنگی مورد استفاده پژوهشگران و مردم قرار بگیرند.
رئیس موزه عکسخانه شهر، تأکید کرد: چاپ عکس‌هایی از تغییرات شهری به‌طور سالانه می‌تواند مجموعه‌ای مستند از تاریخ، فرهنگ و معماری یک شهر باشد و شهرداری‌ها می‌توانند اصلی‌ترین حامی این‌گونه حرکت‌ها در تمام شهرها باشند.
وی حضور هنرمندان عکاس در رده‌های مختلف سنی را به عنوان یکی از ویژگی‌های قابل توجه در جشنواره ملی عکس مشهد دانست و گفت: در این جشنواره، از عکاسان آماتور گرفته تا عکاسان حرفه‌ای آثارشان را به دبیرخانه ارسال کرده بودند، اما مهمترین موضوعی که در این آثار قابل تأمل بود نگاه‌های متفاوتی بود که عکاسان به فضای شهری مشهد داشتند. امیدوارم شهرداری مشهد به عنوان متولی اصلی برگزاری این حرکت شایسته‌ی فرهنگی، برای ماندگاری و ثبت این آثار و تبدیل آن‌ها به یک سند تاریخی ماندگار، مجموعه‌ی منتخبی از عکس‌های جشنواره را در قالب یک کتاب نفیس منتشر و به‌دست مخاطبان و علاقه‌مندان به هنر عکاسی برساند.
این هنرمند همچنین بر ضرورت آسیب‌شناسی عکاسی زیارتی (حرم بارگاهی) در مشهد تأکید کرد و گفت: در گذشته، هر زائری که به مشهد می‌آمد به عنوان ارمغان سفر خود، عکسی را به یادگاری در کنار پرده‌های نقاشی شده عکاسخانه‌های دور حرم می‌گرفت. عکس‌هایی که سرشار از احساس و بیان‌گر ارادت و شور و حال زائر از زیارت حرم امام رضا(ع) بود، اما امروزه با ورود تکنولوژی و تغییرات شگرفی که در عکاسی به‌وجود آمده، حال و هوا و فضای عکس‌های زیارتی نیز دست‌خوش تغییرات اساسی شده و انواع پس‌زمینه‌ها و تصاویر دیجیتالی با بهره‌مندی از نرم‌افزارهای جدید جایگزین پرده‌های نقاشی شده است.
وی در ادامه تأکید کرد: بزرگترین آسیبی که به این نوع از عکاسی وارد است، از بین رفتن حس‌های خوبی است که روزگاران قدیم زائران در کنار آن پرده‌های نقاشی شده داشتند و امروز هیچ خبری از آن پرده‌ها و آن شور و حال نیست.
وی معتقد است: نمی‌توانیم با تکنولوژی مبارزه کنیم، اما موضوع مهم از بین رفتن آن همه احساس است. هر چند که اصلاً نمی‌توانیم قضاوتی درباره‌ی نسل امروز و سلیقه‌ی نسل جدید در خصوص این نوع از عکس‌ها داشته باشیم.
طریقی در ادامه بیان داشت: شاید نسل امروز این نوع از عکاسی زیارتی مدرن را پذیرفته و مشکلی با آن نداشته باشد، همان‌‌گونه که با آمدن پست الکترونیک دیگر لذت خواندن نامه‌های کاغذی از بین رفت یا با فراگیر شدن دوربین‌های دیجیتال عکاسی، دیگر آن حس‌های خوبی که از ورق زدن آلبوم‌های عکس داشتیم، کم رنگ شده است.
این هنرمند با تأکید بر لزوم اندیشیدن راهکاری برای احیای دوباره «عکاسی زیارتی» با توجه به نیاز امروز جامعه، به نقش فرهنگ‌ساز عکس به مثابه یک رسانه اشاره کرد و گفت: به نظر می‌رسد این جشنواره برای تأثیرگذاری بیشتر بایستی به‌دنبال راهکاری برای تغییر نگرش‌ها باشد. چاپ آثار در قالب کتاب نفیس عکس مشهد، برپایی نمایشگاه‌های خیابانی و استفاده از عکس‌های منتخب به عنوان بیلبوردهای بزرگ در نقاط مختلف سطح شهر از جمله روش‌هایی است که به وسیله‌ی آن‌ها می‌توان تا حد زیادی نگرش مردم را نسبت به زندگی پیرامون تغییر داد.
متولیان فرهنگی همواره باید این نکته را مد‌نظر داشته باشند که عکس این قابلیت را دارد تا به عنوان یک رسانه‌ی تأثیرگذار و فرهنگ‌ساز نقش اساسی را در ارتقای سطح فرهنگ شهروندان ایفا نماید.
مژگان طریقی در پایان اظهاراتش افزود: شهر مشهد بیشترین تعداد مسافر در بین تمام شهرهای ایران داراست و اکثر مردم ایران حداقل یک‌بار به مشهد مسافرت می‌کنند، لذا مشهد این قابلیت را دارد تا مسؤلین فرهنگی و هنری کشور از ابزارهای هنری و به‌ویژه عکاسی برای فرهنگ‌سازی در جامعه ایران نهایت استفاده را ببرند.
خبر: حسن محمودی
