جشنواره ملی عکس مشهد که موضوع و محوریت آن مستند اجتماعی و به ویژه عکاسی زیارتی است، می‌تواند بهانه‌ای باشد برای مطرح شدن دوباره‌ی این نوع از عکاسی در ایران.
اسماعیل عباسی، یکی از عکاسان برجسته‌ی کشور و عضو هیئت‌داوران جشنواره ملی عکس مشهد با بیان این مطلب گفت: علی‌رغم پیشرفت‌هایی که ژانر عکاسی مستند اجتماعی ایران در قبل از انقلاب و بعد از انقلاب، به‌خصوص در دوران جنگ به دست آورد، اما متأسفانه امروزه و به دلایل مختلفی که هر کدام از آن‌ها نیز قابل بررسی است، مورد بی‌مهری فراوان قرار گرفته است. قطعاً باوجود این بی‌مهری‌ها برگزاری جشنواره‌ای که با توجه و نگاه ویژه به عکاسی مستند اجتماعی شکل گرفته، می‌تواند تأثیرات بسیار مثبتی در احیا و اعتلای این شاخه از عکاسی به همراه داشته باشد.
وی همچنین با اشاره به تغییراتی که به واسطه‌ی ورود تکنولوژی در عکاسی زیارتی ایجاد شده، افزود: متأسفانه با ورود تکنولوژی و دانش امروزی، عکاسی زیارتی دست‌خوش تغییرات اساسی شده و عناصر جدید وارد کادر تصویر شده است که هیچ ربطی به هویت ملی و مذهبی ما ندارد که باید برای ممانعت از گسترش این آسیب، راهکار‌های مناسبی اندیشه شود.
عباسی در خصوص ضرورت احیای ژانر «عکاسی زیارتی» خاطر نشان کرد: عکاسی زیارتی نوعی از عکاسی مستند اجتماعی است که به‌دلیل ارتباط تنگاتنگ و معنوی با مخاطب، در کشور ما از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، به‌خصوص در این بخش – که یکی از موضوعات جشنواره هم بود – آن بخش‌های گمشده‌ی تاریخ با نگاهی مستند و اجتماعی احیا می‌شود – روزگاری که به تاریخ پیوسته – و نگاه به این عکس‌های تاریخی، حس نوستالژیک مخاطب نسبت به گذر زمان را بر می‌انگیزد.
عضو هیئت مؤسس انجمن عکاسی ایرانشهر در ادامه با تأکید بر اهمیت عکاسی مستند اجتماعی، درباره‌ی عکاسی شهر، بیان داشت: شاید به‌‌راحتی نتوانیم عکاسی شهر را در یک قالب و تعریفی خاص بگنجانیم. عکاسی شهر در شاخه‌های مختلف، تعاریف خاص خودش را دارد و در عین حال یکی از زیرشاخه‌های عکاسی مستند اجتماعی نیز به‌شمار می‌آید. به عنوان مثال عکاسی از قومیت‌ها و عکاسی از خیابان که در نوع خود هر کدام یک ژانر در عکاسی محسوب می‌شوند، همه و همه از بخش‌های عکاسی شهر به شمار می‌روند.
وی اظهار داشت: برگزاری جشنواره‌هایی از این دست در درازمدت می‌تواند به توسعه‌ی بیشتر عکاسی مستند اجتماعی کمک نماید. از جمله اتفاقات خوبی که می‌تواند در جشنواره ملی عکس مشهد شکل بگیرد، استفاده از آثار هنرمندان عکاس است که می‌تواند با رویکردی پژوهشی و تحقیقاتی در خصوص عکاسی مستند اجتماعی ایران مورد استفاده اهالی فن قرار گیرد.
عضو هیئت‌داوران جشنواره ملی عکس مشهد گفت: این جشنواره یک حرکت تعیین کننده است، چرا که هویت یک ملت به ریشه‌های فرهنگی و تاریخی‌اش وابسته است و این جشنواره نیز در جهت گردآوری سند و تاریخ اقدام می‌کند.
وی افزود: ابزار‌های ثبت؛ عکس، فیلم و نوشته است که عکس یکی از بهترین راه‌های ثبت تاریخ برای آیندگان است.
این استاد دانشگاه با اشاره به این نکته که مدیریت‌های بعدی شهرداری باید این حرکت خوب را ادامه دهند، اظهار داشت: اگر این جشنواره که تازه پا گرفته تداوم نداشته باشد، فراموش می‌شود و یا تأثیرگذاری‌اش از بین می‌رود.
وی هدف برگزارکنندگان جشنواره را مستندسازی شهر مشهد عنوان کرد و اظهار داشت: در این گونه جشنواره‌ها عکاس باید شناخت درستی از موضوع داشته باشد و از مکان و موقعیتی عکس بگیرد که هویت منطقه‌ای را ثبت کند، وگرنه ارزش کار پایین می‌آید. برخی اوقات دیده می‌شود که موضوع یک عکس می‌تواند همه جا اتفاق بیافتد، چرا که فضای عکس محیط را به‌درستی نشان نمی‌دهد و این نکته ارزش کار را پایین می‌آورد.
عباسی ادامه داد: عکس باید آن‌قدر گویا باشد که حتی در صورت نداشتن شرح عکس نیز محیطش را توضیح دهد.
این عکاس با اشاره به عکس‌های رسیده به جشنواره تصریح کرد: در برخی از عکس‌های قدیمی، شماره ماشین‌ها و لباس مردم کمک می‌کرد که مخاطب زمان عکس را حدس بزند و بفهمد که عکس مربوط به کدام دهه است.
وی ارتباط عکس‌ها با موضوع تعیین شده در فراخوان را مهم‌ترین معیار داوران جشنواره عکس خواند و تأکید کرد: هر داور براساس اطلاعات تجربی‌اش عکس‌ها را گزینش و به این نکته توجه می‌کرد که عکاس چقدر نوجویانه برخورد کرده و عکسش چه ظرایفی دارد.
اسماعیل عباسی آغاز این حرکت فرهنگی و هنری توسط شهرداری مشهد را موقعیتی مناسب برای ارائه آثار برتر عکاسان کشور دانست و به ایجاد فضاهای جدید در عرصه‌ی عکاسی مشهد اشاره کرد و گفت: برگزاری جشنواره ملی عکس مشهد در نوع خود حرکت ارزشمندی برای ثبت بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران با تنوع فرهنگی و قومیتی است.
عباسی افزود: از نقطه‌نظر دیگر می‌توان گفت که برگشت به گذشته و بازخوانی تاریخ و فرهنگ این سرزمین به وسیله‌ی مجموعه عکاس‌های این جشنواره ممکن است.
وی همچنین درباره‌ی نسبت‌های برگزاری جشنواره عکس مشهد و هنر عکاسی در این شهر، اظهار داشت: مشهد همیشه جزو شهرهایی بوده که عکاسان خوبی را به هنر کشورمان معرفی نموده است. عکاسی در این شهر دارای قدمت طولانی است و عکاسی مشهد برای خودش شناسنامه‌ای ویژه دارد، اما لازم است تا برگزارکنندگان برای این‌که جشنواره در کوتاه‌مدت بتواند تأثیرات محسوسی در عکاسی ایران و به‌خصوص شهر مشهد داشته باشد، تمام توجه خود را به برنامه‌ریزی و ایجاد بسترهای مناسب برای رشد و تداوم این حرکت معطوف کنند.
دبیر دوسالانه عکس ایران در خصوص آسیب‌های وارد به جشنواره‌های عکاسی خاطر نشان کرد: بیشترین آسیبی که به اکثر جشنواره‌های برگزار شده در کشور وارد می‌شود این است که این جشنواره‌ها معمولاً عمر کوتاهی دارند و بیشتر از یک دوره برگزار نمی‌شوند. به نظر من مشخص نبودن تکلیف و نداشتن یک نگرش درازمدت باعث بروز مشکلات اینچنینی می‌شود، در صورتی‌که برگزارکنندگان جشنواره می‌توانند با برنامه‌ریزی صحیح، چشم‌انداز مناسبی را از آینده یک جشنواره ترسیم نمایند.
اسماعیل عباسی در خصوص تعریف خود از شهر مشهد، بیان داشت: معمولاً اولین تعریف غیرعکاسانه‌ای که در ذهن هر ایرانی برای توصیف شهر مشهد شکل می‌گیرد جایگاه و اهمیت مذهبی و تقدس این شهر است، اما اگر قرار باشد به عنوان یک عکاس تعریفی از شهر مشهد ارائه دهم، باید عرض کنم مسائلی که در فضای شهری مشهد اتفاق می‌افتند آن‌قدر دامنه‌دار و با اهمیت هستند که هر کدام حتی قابلیت آن را دارند که در یک یا چند کتاب به ثبت برسند، برای مثال موضوع زائر در مشهد و آداب و رسومی که زائران برای زیارت دارند و به‌خصوص ارتباطاتی که پیرامون این موضوع وجود دارد، هرکدام قابلیت آن را دارند که در قالبی فراتر از یک جمله تعریف شوند و به ثبت برسند.
خبر: حسن محمــودی
