هر سال وقتی خیل عظیم دوستداران دکتر حسابی در کنار آرامگاه کوچک و ساده اش در تفرش جمع می شوند یاد نظریه علمی وی در مورد بی نهایت بودن ذرات می افتم نظریه ای که نه تنها تحول دنیای علم را در پی داشت که فرصتی برای شناخت ابعاد وجوی وی نیز شد.
به گزارش خبرنگار مهر در اراک، هر سال ۱۲ شهریورما سال مرگ مرد فیزیک ایران سیدمحمود حسابی در شهرستان تفرش و در کنار آرامگاه این دانشمند بزرگ دنیا با حضور دوستداران و اساتید و شاگردان و مسئولان کشوری و استانی برگزار می شود.
روزهای آخر تابستان هر سال یادآور رفتن مرد هوشمندی است که همه عمر خویش را برای اعتلای ایران و ایرانی در جهان صرف کرد و ۱۷ سال است که این روزها تکرار می شود و هیچکدام جای خالی دکتر را پر نمی کند این را شاگردان و استادان دانشگاه و دوستان وی می گفتند.
سیدمحمود حسابی مردی بود که نه تنها در علم فیزیک و علوم مورد علاقه اش به تبحری بی نظیر دست یافت که انسانی بود با کمال شرافت انسانی و این را از موزه وی که خانه اش بوده است می توان فهمید.
ابعاد وجودی دکتر به اندازه ای بود که وی در هر علومی که وارد می شد بر صدر می نشست و تا دریایی از آن علم را فرا نمی گرفت و تا خدمتی نمی کرد، دست نمی شست.
راه حسابی مسیر روشنی با چراغهای الوان دینداری، پشتکار، غیرت ملی، وطن پرستی، فداکاری و همه خصوصیات خوب انسانی است که سرمشقی است برای ما، ماهایی که می خواهیم زندگی کنیم.
پروفسور سیدمحمود حسابی پدر فیزیک ایران و چهره ماندگار تفرش در سال ۱۲۸۱ (ه – ش) از پدر و مادری تفرشی در تهران متولد شد.
تهران: خیابان تجریش، خیابان مقصود بیک، خیابان دکتر پروفسور حسابی، پلاک هشت موزه دکتر است مسیر همواری برای شناخت بهتر سید محمود حسابی.
موزه دکتر حسابی چند ماه پس از فوت دکتر، در اواخرسال ۱۳۷۱و در منزل مسکونی وی راه اندازی شد، خانه ای متعلق به سال ۱۳۱۰، موزه در طبقه سوم و در ضلع غربی منزل دکتر حسابی ایجاد شده و مساحتی حدود ۴۰ مترمربع دارد که شامل وسایل شخصی دکتر از جمله پوشاک، مسواک، عینک، شانه، خودکار، دفتر یادداشت و وسایل دست ساز وی، لوح تقدیر و مدارک تحصیلی و علمی، مدالها و نشانها، عکسهای خانوادگی، اسباب بازی فرزندان و نوه ها، هدایای خانوادگی و هر چه متعلق به این مرد بزرگ است.
در کنار آثار شخصی دکتر، آثار تقدیمی به این دانشمند ایرانی، شامل تابلوی نقاشی، تابلوی خط، فرش و صنایع دستی همراه وسایل شخصی وتمام آثار تألیف و ترجمه شده وی به نمایش گذاشته شده است.
در این خانه موزه بخشهایی چون، بخش فرهنگی و علمی فعال و مشغول کارهایی چون چاپ، جمع آوری، تدوین، تجدید چاپ و ترجمه آثار دکتر و تحقیقات علمی درباره زندگی و آثار دکتر حسابی فعالیت می کنند.
در بازدید از خانه دکتر حسابی به نکات جالبی می رسی که نشان از نبوغ این مرد بوده است.
دکتر در جاهایی از خانه و کنار پله ها قسمتهایی سفیدی نصب کرده بود تا همسرش که دچار کم سویی چشم شده بود با نشان قرار دادن سفیدی ها از قسمتهای مطمئن عبور کند، جاسوزنی روی میز دکتر، پریز خرابی است که وی با قرار دادن ابر در داخل، آن را تبدیل به ابزار کار کرده بود، قدیمی ترین جزوه های درسی به مرتب ترین شکل در وسائل دکتر موجود است، دکتر قرآن را در کودکی حفظ می کند و به مدد و همراهی مادرش، دیوان حافظ و برخی اشعار شاعران بزرگ را حفظ بوده و در محفلهای قرآنی سرآمد بوده است.
به روایت تاریخ، سید محمود چهار سال از دوران کودکی اش را در تهران سپری کرده بود که به همراه پدر، مادر، برادر عازم شامات شد.
در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت، با تنگدستی و دور از وطن، در مدرسه کشیشهای فرانسوی آغاز کرد و همزمان، توسط مادر فداکار، متدین و فاضله خود (گوهرشاد حسابی) تحت آموزش تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی قرار گرفت.
وی علاوه بر تسلط بر چهار زبان زنده دنیا، در موسیقی و نواختن ویولون و پیانو تبحر داشت و در چند رشته ورزشی کسب موفقیت کرد و در شنا دارای دیپلم نجات غریق شد.
شروع تحصیلات متوسطه وی مصادف با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود.
از این رو، پس از دو سال درس خواندن در منزل برای ادامه تحصیل به کالج آمریکایی بیروت رفت و در ۱۷ سالگی لیسانس ادبیات، در ۱۹ سالگی لیسانس بیولوژی و پس از آن مدرک مهندسی راه و ساختمان را اخذ کرد.
حسابی جوان، درآن زمان با نقشه کشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده کمک می کرد، استاد همچنین در رشته های پزشکی، ریاضیات و ستاره شناسی به تحصیلات آکادمیک پرداخت.
شرکت راهسازی فرانسوی که استاد درآن مشغول به کار بود، به پاس قدردانی از زحماتش وی را برای ادامه تحصیل به کشور فرانسه اعزام کرد و بدین ترتیب در سال ۱۹۲۴ میلادی به مدرسه عالی برق پاریس وارد و در سال ۱۹۲۵ میلادی فارغ التحصیل شد.
همزمان با تحصیل در رشته معدن، در راه آهن برقی فرانسه مشغول به کار شد و پس از پایان تحصیل در این رشته، کار خود را در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال سنگ ایالت “سار” آغاز کرد.
سپس به دلیل داشتن روحیه علمی، به تحصیل و تحقیق در دانشگاه سوربن در رشته فیزیک پرداخت و در سال ۱۹۲۷ میلادی در سن ۲۵ سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را با ارائه رساله ای تحت عنوان “حساسیت سلولهای فتوالکتریک” با درجه عالی دریافت کرد.
پایه گذاری علوم نوین و تاسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی، دانشکده های فنی و علوم دانشگاه تهران، نگارش ده ها کتاب و جزوه و راه اندازی و پایه گذاری فیزیک و مهندسی نوین، ایشان را به نام پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران در کشور معروف کرد.
دکتر محمود حسابی در طول عمر پربار خود، مصدر مشاغل و خدمات علمی و فرهنگی متعددی بود که در این نوشتار به چند نمونه از آنها اشاره می شود.
تاسیس مدرسه مهندسی وزارت راه و تدریس در آنجا، نقشه برداری و رسم اولین نقشه مدرن راه ساحلی سراسری میان بنادر خلیج فارس، تاسیس دارالمعلمین عالی و تدریس در آنجا، ساخت اولین رادیو در کشور، تاسیس دانشسرای عالی و تدریس در آنجا، ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی در ایران، نصب و راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران، تعیین ساعت ایران، تاسیس بیمارستان خصوصی (گوهرشاد) به نام مادرش، تدوین قانون و پیشنهاد تاسیس دانشگاه تهران و تاسیس دانشکده فنی و ریاست آن دانشکده و تدریس در آنجا، تاسیس دانشکده علوم و ریاست آن دانشکده و … بخشی از این خدمات است.
وی لیسانس ادبیات از دانشگاه آمریکایی بیروت را در ۱۷سالگی، مهندسی راه و ساختمان را در ۱۹سالگی، دروس پزشکی از دانشگاه آمریکایی بیروت، دانشنامه ریاضی، نجوم و ستاره شناسی، دانشنامه بیولوژی (زیست شناسی)، مهندسی برق را از دانشکده برق اکول سوپریورد و الکتریسیته پاریس، مدرک مهندسی معدن (پاریس)، دکترای فیزیک از دانشگاه سوربن پاریس را در طول عمر خود کسب کرد.
استاد همچنین در زمینه تحقیق علمی ۲۳مقاله، رساله و کتاب به چاپ رساند که حاوی موضوعات مختلف به ویژه فیزیک مدرن، واژه های علمی، زبان فارسی و مباحث علمی گوناگون است.
تئوری بی نهایت بودن ذرات این دانشمند ایرانی در میان فیزیکدانان جهان شناخته شده است و نشان “کومان دوردولالژیون دونور” بزرگترین نشان علمی کشور فرانسه به همین مناسبت به وی اعطا شد.
طی سالها تحقیق و مطالعات علمی در دانشگاه های معتبر دنیا با دانشمندان بزرگ جهان نظیر پروفسور انیشتین، شرودینگر، بورن، فرمی و چندین فیزیکدان دیگر و همچنین علمای بزرگ مانند راسل و آندره ژید همکاری و تبادل نظر داشت و تنها ایرانی شاگرد پروفسور آلبرت انیشتین بود.
در سال ۱۳۶۶در کنگره ۶۰سال فیزیک ایران که به مناسبت بزرگداشت استاد حسابی برگزار شد از خدمات وی به عنوان “پدر فیزیک ایران” قدردانی به عمل آمد.
وی در سال ۱۳۶۷ به عنوان مرد علمی سال جهان معرفی شد.
پروفسورمحمود حسابی در ۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱هنگام معالجه بیماری قلبی در بیمارستان دانشگاه ژنو بدرود حیات گفت.
مقبره استاد بنا به وصیت خودش در زادگاه خانوادگی وی در شهر دانشگاهی تفرش قرار دارد.
در کنار مقبره دکتر بنیاد دکتر حسابی دایر شده است و در حالیکه هر سال یادمان دکتر در کنار ساختمان نیمه ساز این بنیاد برگزار می شود امسال، ساختمان این بنیاد پس از بیش از ۱۰ سال در دهه فجر افتتاح می شود
