منبع: فرهنگستان هنر –
پیش همایش عکاسی قاجار، از سلسله نشست‌های گردهمایی بین المللی مکتب اول تهران (فرهنگ و هنر دوره قاجار)، شنبه بیست و یکم آذر ماه، با حضور جمعی از اعضای گروه علمی این همایش، دانشجویان و علاقه‌مندان در سالن کنفرانس ساختمان مرکزی فرهنگستان هنر، برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، در ابتدای این پیش همایش، محمد رضا طهماسب پور، رئیس گروه علمی عکاسی قاجار، درباره هدف از برگزاری این گردهمایی گفت: « روزهای پایانی آذر، مصادف با صد و شصت و هفتمین سالگرد عکاسی در ایران است. از این ۱۶۷ سال، ۸۳ سال آن به دوره قاجار اختصاص دارد که درخشان‌ترین آن در دوره ناصری اتفاق افتاده است. به همین جهت مطالب و زمینه‌های پژوهشی بسیاری درباره عکاسی این دوره وجود دارد و جای کار بسیاری خواهد داشت. عکاسی قاجار را از چند جنبه می‌توان بررسی کرد. از جمله؛ تاثیر عکاسی بر سایر هنرها و جایگاه آن در تاریخ هنر ایران، نسبت این هنر با هنرهای دیگری مثل چاپ، نقاشی، ادبیات، سینما و… همچنین عکاسی دوران قاجار با زمینه‌هایی که در فیزیک و شیمی دارد، به عنوان پدیده‌ای در قالب علم نیز قابل بررسی است.
در سه دهه اخیر نیز پژوهشگران خارجی، توجه زیادی به عکاسی قاجار نشان داده‌اند که در قالب کتب، مقالات و رساله‌های دانشجویی تجلی پیدا کرده است. نشریه «تاریخ عکاسی اتحادیه اروپا» نیز ویژه نامه‌ای را درباره تاریخ عکس ایران اختصاص داده که در بهار ۲۰۱۰ منتشر خواهد شد.»
وی افزود: «با این حال همچنان ناشناخته‌های بسیاری درباره عکاسی دوران قاجار وجود دارد و امیدواریم این همایش با ارائه طرح‌های پژوهشی در این حوزه، دری را برای شناخت بیشتر عکاسی قاجار باز کند.»
در ادامه دکتر محمد ستاری، ریاست این نشست، ضمن اشاره به اهمیت پژوهش‌ها و گستردگی حوزه‌های پژوهشی در عکاسی قاجار شامل مطالعات تاریخی، تطبیقی، شخصیت شناسی و تجزیه و تحلیل آثار گفت: «دانشگاه‌های ایران، از طریق هیئت علمی‌که در این زمینه گرایش دارند و دانشجویان علاقه‌مند، در پیش برد طرح‌های پژوهشی کمک زیادی می‌توانند بکنند. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و آزاد شدن یک سری از بایگانی‌ها و اسناد این کشورها، اطلاعات بیشتری را درباره تاریخ عکس قاجار از این منابع می‌توان بدست آورد. بنابراین ما در جریان برگزاری این همایش از پژوهشگران دعوت می‌کنیم تا در این مسیر به ما یاری دهند.»
دکتر شهریار عدل، دیگر پژوهشگر حاضر در این نشست بود که درباره اولین داگرئوتیپ در ایران توضیح داد و گفت:« اگر ثابت شود که این داگرئوتیپ وجود دارد، می‌توان از آن به عنوان تنها داگرئوتیپ ایران نام برد. بنابراین ما به جمع آوری یک سری اسناد در این زمینه پرداختیم. به طور کلی دو سری سند در این باره موجود است. یک سری اسناد روسیه و یک سری اسناد شوروی که در هیچ کجا چاپ نشده‌اند و فقط در بایگانی‌های شوروی سابق وجود دارند.» دکتر عدل در ادامه به بازخوانی کلی اسناد موجود درباره اسباب عکس داگرئوتیپی در ایران پرداخت.
در ادامه بهمن جلالی، عکاس و پژوهشگر، سخنرانی کرد. او درباره پژوهش در عکاسی ایران گفت:« در منطقه‌ای که زندگی می‌کنیم، هیچ کشوری به اندازه کشور ما دارای گنجینه‌ها و منابع زیاد درباره عکاسی نیست. اما متاسفانه تا به حال خیلی کم به جمع‌آوری اسناد و منابع تاریخی عکس ایران پرداخته‌ایم. آنچه درباره تاریخ عکاسی ایران تا به حال به چاپ رسیده است، تنها یک دوره پنجاه ساله از دوران ناصرالدین شاه تا بعد از مظفر الدین شاه را در بر می‌گیرد و شامل تمام دوره‌های عکاسی ایران نیست. حتی یک کتاب عکس مستقل از انقلاب مشروطه و حتی انقلاب سال پنجاه و هفت نداریم. عکس‌هایی که از این رویدادها چاپ شده است، فقط در مقالات تحقیقی و تاریخی موجود است.»
او در ادامه به بحث عکاس خانه‌ها و اهمیت آن‌ها پرداخت و گفت: «خوشبختانه عکس‌های سیاسی و وقایعی که در دوره پهلوی اول و دوم اتفاق افتاد، در آرشیوهای مراکز اسناد و روزنامه‌های آن زمان موجود است. اما آنچه که امروز از دست رفته، عکاس خانه است. دلیل اهمیت عکاس خانه نیز در این است که ما سیر تغییرات اجتماعی و سیاسی دوره تجدد خواهی رضا شاه را در عرصه عکاس خانه می‌توانیم بیابیم. مانند تغییر در فرم و ظاهر افراد با مسائلی مثل کشف حجاب، کلاه پهلوی و… که همه این مراحل در عکاس خانه‌های قدیمی‌ثبت شده بودند و امروز از بین رفته‌اند.»
او در پایان با توضیح بر روی مجموعه‌ای از عکس‌ها، از سرنوشت یکی از عکاس خانه‌های قدیمی در میدان بهارستان تهران گفت: « متاسفانه تاریخ عکاسی ایران با عکس به جهان معرفی نمی‌شود؛ بلکه بیشتر با مقالات معرفی می‌شود. به نظر من لازم است دسترسی محققان به آرشیوها و بایگانی‌های عکس ایران در سازمان‌های مربوطه راحت‌تر صورت گیرد تا بتوانیم با ایجاد نمایشگاه‌های عکس، هنر عکاسی کشورمان را بیشتر به خارجی‌ها نشان دهیم.»
سخنران بعدی این نشست دکتر تورج حمیدیان بود که درباره پژوهش در تاریخ عکاسی قاجار گفت:« تا به حال بیشتر محققان به طور متمرکز به تاریخ عکاسی دوره ناصری پرداخته‌اند. عکاسی دوره قاجاریه به دلیل تجدد خواهی که در این زمان شکل گرفته بود، به شکل مستمر دنبال شده است. ایرانی با خیلی از لوازم و هنرها برخورد کرده‌اند؛ ولی لزوما در پرداختن به آن‌ها استمرار نداشته‌اند. شاید بتوان پایداری این
هنر را مدیون دوران قاجاریه دانست و دلیل آن نیز دخالت مردم در به کارگیری عکاسی به عنوان یک منبع رسانه‌ای و اطلاع رسانی بوده است.»
گفتنی است این نشست با برگزاری جلسه پرسش و پاسخ میان حاضران و استادان پایان پذیرفت. همچنین در ادامه فیلم «خاطرات روی شیشه»، درباره تاریخ عکاسی ایران، ساخته مهرداد زاهدیان، به نمایش درآمد.
