سلسله نشست های شنبه های عکاسی در ادامه روند نشست های هفتگی خود این بار پذیرای حضور مریم نعمت الهی دانش آموخته عکاسی شد تا به موضوع بازخوانی مقالات عکاسی بپردازد.
در نخستین جلسه از برنامه های « بازخوانی مقالات عکاسی » در روز شنبه ۲۴ بهمن ماه، مریم نعمت الهی فارغ التحصیل کارشناسی ارشد عکاسی دانشگاه هنر تهران در ارائه خود به بررسی شاخصه های تصویری هویت ملی ایران در عکاسی هنری ایران از دهه ۷۰ به بعد پرداخت.
وی اشاره داشت، هنرمندان ایرانی از زمان شکل‌گیری جمهوری اسلامی بنا بر انگیزه‌های متفاوت به استعاره‌های تصویری روی آوردند. از پی مرحله نخست این دست‌آزمایی که استعاره‌ها در آن به لحاظ کارکرد کلیدی در تفسیر اثر هنری حائز اهمیت بودند و برای هنرمندان فضای گردشی آزاد را جهت بیان ناگفته‌ها فراهم می‌آوردند، برهه زمانی دیگری فرا رسید که در آن هنرمندان دچار تب استفاده از نقوش هویتی و فرهنگی شدند.
در دهه ۷۰ ، تجربه‌هایی با زبان نوین و محتوایی جدید و مستقل از ژانرها و چارچوب‌های مرسوم در عکاسی هنری ایران آغاز می‌شود. این تجربه بن‌مایه اصلی چیزی را شکل می‌دهد که امروزه عکاسی معاصر ایران شناخته می‌شود.
توجه به ایجاد گونه‌ای هنر ایرانی- اسلامی مستقل از هنر غربی با ظرفیت‌های انتقال ارزش‌های فرهنگی ملی از اهداف این گرایش بود و در این دوره طرح دوباره مسئله هویت هنری و ملی و مسئله صیانت از این هویت در برابر فرهنگ غربی، در قالب بازگشت به عناصری از هنر عامیانه ، کارمایه‌ها و مضامین سنتی در هنر این دوره تجلی یافت.
نعمت الهی بیان کرد مساله ارجاع به نشانه های فرهنگی گذشته و خاطره‌های تاریخی برای ملت‌هایی با پیشینه کهن مانند ایران بیش از کشورهای کم پیشینه، تبدیل به موضوع می‌شود.
این نشانه ها از طرفی برای هنرمندان موضوعی جذاب هستند و از طرفی با قرار گرفتن در دستورالعمل‌های رسمی یا توجه دلالان و مجموعه داران و تبدیل آنها به یک روحیه قالب می‌توانند تبدیل به عناصری دست و پا گیر و خالی از نواندیشی شوند.
هنرمند امروز دیگر نه در پی نفی ارزش‌های تصویری گذشته است و نه درگیر تکرار آن؛ بلکه با استفاده از این عناصر می کوشد امکان گفتگو با خود و دیگران را توسعه داده و آن را در چشم اندازی بین المللی قرار دهد.
وی در ادامه اظهار داشت نقوش مورد استفاده هنرمندان را می توان بطور کلی در این غالب ها گنجاند” کلیشه‌های فرهنگ بصری شرق شناسی، شمایل‌ها، اماکن تاریخی و مذهبی، عناصر مذهبی، عناصر تزئینی و نقوش فرهنگ بومی و سنتی و ایرانی”.
نعمت الهی با در نظر گرفتن نقش مایه های بومی، رویکرد عکاسان معاصر را در چهار بخش بررسی کرد:”همجوارسازی و ایجاد پیوند آشکار میان نشانه‌های فرهنگ سنتی والای ایرانی و جلوه‌های فرهنگ روزمره معاصر ایران” که در این زمینه عکس‌های صادق تیرافکن و بابک کاظمی قرار می‌گیرند.
“نمایش تضادهای تاریخی – فرهنگی ( سنت و مدرن ) و محدودیت‌های اجتماعی – سیاسی بر زمینه زندگی شهری معاصر ایران”به عکس های از سیامک فیلی زاده و محمدرضا شریف زاده توجه داشت. ” آگاهی تاریخی و احیای هویت” مهدی مقیم نژاد و بهمن جلال را می توان در نظر داشت. در فضای “اگزوتیسم” کار های شیرین نشاط و شادی قدیریان، در این زمره قرار می گیرند.
وی در بخشی دیگر این نکته را برشمرد که اثر هنری نه صرفا توسط هنرمند بلکه با همکاری گروهی که ” نیروی پشتیبانی” نامیده می‌شود (این نیرو با توجه به هنرمند و هر جامعه‌ای تغییر می‌کند. برای عکاسی با نگاهی کلی : نگارخانه‌دار، مجموعه‌دار، ناشر ، منتقد، مخاطب و چاپخانه‌دار نیروی پشتیبانی را شامل می‌شوند، که این مجموعه جامعه هنری خوانده می‌شود و این جامعه هنری با تمام جوامع دیگر مرتبط می‌شود ) شکل می‌گیرد؛ بنابر همین دلیل، خط سیر کاری هنرمند و سبک رایج زمانه و میزان فروش کارهای هنری و … به همه این عوامل بستگی دارد و تنها به هنرمند برنمی‌گردد. و حتی به طور مستقیم هم می‌تواند بر عکاسی هنری ایران تاثیرگذار باشد.
در پایان مریم نعمت الهی گفت با این تفاسیر سه رویکرد، غالب بر آثار این هنرمندان است: آثاری که عمدتا با یک نگاه زیبایی شناسی به نقشمایه ها بوجود آمده اند؛ آثاری که درگیر ارجاعات تاریخی و هویت اندیش هستند و آثاری که با توسل به عناصر هجو در نهایت بازتابنده یک رویکرد اگزوتیک به نقشمایه های فرهنگی اند.
این نشست به همت و همکاری خانه فرهنگ جاودان، برنامه توسعه عکاسی در ایران، مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران و عکاسان مستقل در سرای سخن مرکز اسنادبرگزار شد.
منبع: پایگاه عکس چیلیک
