هر رویدادی از جنبه های متفاوتی قابل واکاوی و ارزیابی و بررسی و تحلیل است و هنر دوربین عکاسی در ثبت و ضبط جان مایه صوری و محتوایی رویدادها است که تعریف و تبیین می‌شود.
پیاده روی اربعین حسینی نیز از جمله‌ی همین رویدادها است که چندی است سازمان ها و نهادهای متولی بر روی این مراسم به عنوان یکی از مناسک و یا آیین های عاشورایی و مرکز تجمع شیعیان در حال برنامه ریزی و پشتیبانی و تبیین فرهنگی آن هستند.
در این موضوع تاکنون چندین عنوان کتاب های عکس و عکاسی هم مثل: چهلم، هیات۲، حب الحسین(ع)، چهل چراغ، هنرمندان چهل چراغ، تربت پاک رهروان، از عاشورا تا اربعین، پیاده آمده ام، اربعین و … چاپ و منتشر شده است و در سال جاری نیز هم چنان این سعی و عزم و اراده در حال همت و تحقق است.
جاسم غضبان پور که تاکنون کتاب هایی چون: زندگی جدید، کالبد قدیم (۱)، از آسمان ایران، خانه ایرانی، شکوه خوزستان، شهدای فتح خرمشهر و تیپ۲۲ بدر، زندگی و دیگر هیچ، زندگی جدید، کالبد قدیم(۲)، بم، آسمان و زمین، کتاب معماران ایران(ج۲) و … را به زینت چاپ و نشر آراسته، از جمله عکاسان صاحب اثر و رای و دیدگاه در این حوزه است که چندی پیش به دعوت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای تنی چند از مربیان، کارشناسان و مدیران از سراسر کشور آنها از قصه عکاسی در مسیر پیاده روی اربعین به عنوان یک موضوع سخن گفت.
در اینجا گزیده کلام جاسم غضبانپور این عکاس ایرانی شناخته شده را در قالب یک یادداشت که خطاب به حاضرین در آن مراسم ایراد شد و حاوی نکات قابل تاملی است می آوریم تا نتایج سعی عکاسان از تکرار مکررات در این مسیر فاصله گرفته و به سمت و سوی هر چه عکاسانه تر شدن به بار بنشیند.
تعریف عکاسی ؟
عکاسی از نظر من بر خلاف نظر خیلی ها هنرشمرده می شود مثل تمام رشته های هنری و هر آنچه بر دیگر رشته ها مستطر می شود بر این رشته هم اگر بگوییم عکاسی به جهت ابزار تولیدش یک فن است پس سینما مجسمه سازی و ووو همگی فن هستند و نه هنر
مراسم آیینی چیست؟
می‌توان مراسم آیینی را نوع خاصی از گفتار و اعمال منظم دانست که از آموزه‌های دینی و ماورایی سرچشمه گرفته و یا برای بیان احساسات دینی و مذهبی به کار گرفته می‌شود …مثل چهار شنبه سوری یا جشن تیرگان یا پیر شالیار و …
هر گونه مراسمی که یک قومی یا ملتی به طور جمعی یا انفرادی انجام بدهند آیین به حساب می آید
.رهبری و اجرای آیین‌ها می‌تواند به دست افراد خاص آن جامعه (مانند کاهنان، غیب‌گویان، جادوگران و ساحران و…… ) انجام شود یامردم عادی بر اساس عادت آن را انجام دهند.
همچنین ممکن است آئین‌ها به طور آشکار یا در خفا انجام شوند. همانند قمه زنی که امروزه پنهانی انجام می شود.
عکاس آیینی ؟
عکاس ایینی فقط و فقط به آن عده از عکاسانی گفته می شود که از قبل فکر کردند، خواندند، سناریوی خود را نوشتند، و می دانند از چی و برای چی شاتر می زنند.
آیا لزوما برای عکاسی از یک آیین شخص عکاس آن آیین را باید قبول داشته باشد یا خیر؟
لزوما! نه! ولی محصول کار عکاسی که خود بخشی از ان ایین است و عکاسی که هیچ ارتباط و سنخیتی با ان ایین نداشته با شد از زمین تا اسمان فرق هست
عکاس برای عکاسی آیینی به چه لوازمی نیاز دارد ؟
نخست – نخستین شرط شکل ظاهری عکاس است که برای شرکت در هر آیینی باید کمترین جلب توجه را انجام دهد مثل شکارچی که موقع شکار خود را استتار می کند اصولا این کار تمام عکاسان مستند اجتماعی است
شکل ظاهری عکاس در راحت عکاسی کردن و خوب عکاسی کردن بسیار مهم
دوم – لوازم عکاسی برمی گردد به نوع عکاسی و سناریوی شما که از چی و چگونه می خواهید عکاسی کنید.
آیا از سوژه‌هایتان می خواهید از فواصل نزدیک و صمیمی تر عکاسی کنید. پس یکی دو لنز واید یا نرمال سبک کار شما را راه می اندازد
یا تصاویری می خواهید فشرده و از راه دور؟
در اینجا بر خلاف قبلی نیاز به لنزهای تله عمدتا قوی و به احتمال زیاد سه پایه پیدا می کنید
ایا با سوژه می خواهید خبری برخورد کنید ؟
خبری یعنی بدنه سبک – سریع و لنزهای واید زوم یا تله زوم
یا از سوژه در فضایی که شما چیدید می خواهید عکاسی کنید؟
یعنی فضایی استودیویی مانند در مسیر مراسم با نور مصنوعی سه پایه حتی احتمالا لوازم گریم دستیار فون یا همان زمینه و… می خواهید
همه اینها بر میگردد به نوع عکاسی و فکر شما
عکاس قبل از اقدام به عکاسی از یک ایین به چه میزان باید از آن آیین شناخت داشته باشد؟
شناخت هر چه بیشتر باشد عکاس اشراف کاملتر و مسلط تری به کار خواهد داشت
عکاس با عکاسی از یک ایین به چه چیز می خواهد برسد؟
بوجود آوردن یک اثر هنری یعنی تخلیه انرژی نهفته در درون هست یا به عبارت ساده تر شما در مورد مطلبی چیزی برای گفتن دارید پس متوسل به یک رشته هنری می شوید تا ان را بیان کنید
چرا عکس بگیریم؟ و از چی عکس بگیریم؟
با عکس‌های‌ام می خواهم چه کنم؟
۱-نمایشگاه ۲- کتاب ۳- مطبوعات ۴-فروش عام به همه تا هر کس خواست هر کاری با عکس‌هایم بکند هر کدام از این کارکردها کار متفاوت تری می‌طلبد
بدون فکر و هدف در مورد موضوع وارد صحنه شدن یعنی بی خودی شاتر زدن
ممکنه که عکسهای زیادی از یک مراسم بگیرید ولی بی سروته یعن نه شروع دارید نه پایان نه قصه ایی و نه …
چون از قبل نمی دانید چه می خواهید پس سوژه های فراوانی را از دست خواهید داد
اربعین چیست ؟
مراسم اربعین مراسمی است که بعد از به شهادت رسیدن امام شکل گرفت و تا امروز ادامه دارد
آیا اربعین آیین است؟ بله
من به عنوان عکاس، تعریفم از اربعین چیست؟ هر کس بنا بر آموخته ها باورها و … تعاریف متفاوتی از اربعین می تواند داشته باشد
چه نگاهی به اربعین دارم؟ این تعیین‌کننده است چرا چون عکسهای تهیه شده شما بر این اساس مورد قضاوت و داوری قرار خواهد گرفت
۱-انتقادی به آیین نگاه کردن – بدعت ها و خرافات – قمه زنی – تیغ زنی – حرص و ولع مردم و هجوم برای گرفتن نذری – دزدی‌ها – مسایل روابط جنسی زن و مرد دختر و پسر یا مسایل عرفانی و ماورایی این آیین، و …
۲- درستایش و تایید اربعین عکاسی کردن
۳- فقط فرم یا آبستره دیدن
۴- سیاه و سفید یا رنگی دیدن
اربعین یک ظاهری دارد و یک باطن؛ اگر کسی بتواند به آن باطن اربعین و آن هم با عکس‌هایش برسد بدون تردید بُرده است؛ همه این موارد که گفته شد ظاهر هستند و باید به لایه های پنهان آیین اربعین دست پیدا کرد و رسید.
اربعین تنها حرکت از نجف تا کربلا نیست!
اصلا تنها پیاده روی نیست شما یک آهن ربا در نظر بگیرید حال بیاید دور این آهن ربا شروع به ریختن براده آهن کنید می بینید که از همه جا این براده ها شروع به حرکت و چسبیدن به این آهن ربا می کنند کربلا و امام حسین هم همین طور هستند آهن ربایی که از همه جای جهان انسانها را به خود می کشد
پس داستان اربعین به بزرگی تاریخ اگر برای کارتان قصه ای و سناریویی نداشته باشید در آن گم می شوید
چطور می توانیم کار را مهار کنیم
بیایم با قصه های کوچکتر شروع کنیم
شاید با تعریف کردن حرکت یک نفر که مثلا یکی از شهرهای ایران با پای پیاده یا با دوچرخه یا با موتور یا … به سمت کربلا حرکت کرده
همه اینها را گفتیم تا بگوییم اگر بی برنامه باشیم بعد از یک سفر طولانی و خسته کننده با مقدار زیادی عکس باقی خواهیم ماند که نه شروعی دارند و نه پایانی.
جاسم غضبانپور
امرداد ۱۴۰۲
