#در_چنین_روزی برابر با ۵ ژوئن ۱۹۸۹ عکس مشهور «مرد تانکی» به ثبت رسید که این عکس به نماد حادثه میدان تیان‌آن‌من، همچنن نماد مقاومت صلح‌آمیز علیه سرکوب خشونت‌آمیز تبدیل و الهام‌بخش حرکت‌های مقاومتی بسیاری در سراسر جهان شد.
جمهوری خلق چین در سال ۱۹۸۹ نقطه عطفی در نیمه دوم قرن بیستم به جا گذاشت و اعتراض در میدان تیان آن من / Tiananmen یکی از وقایع اصلی آن سال بود. این اعتراض ها و برانگیخته شدن مردم پس از مرگ دبیر حزب کمونیست چین، هو یائوبانگ / Hu Yaobang شروع شد. تعداد زیادی از دانشجویان همراه با روشنفکران و کارگران به خیابان ها ریختند و خواستار به اصطلاح “مدرن سازی پنجم” شدند. اصلاحاتی که به دنبال گِلاسنوست در شوروی (ایجاد فضای باز سیاسی) و فروپاشی رژیم های اروپای شرقی، چین را به سمت دموکراسی سوق می داد. این اعتراضات تا اوائل ماه ژوئن که رهبران دولت، با توصیه رهبر قدیمی، دنگ شیائوپینگ، به ارتش دستور دادند که مداخله کند و پایتخت را اشغال کند، ادامه داشت.
در روز دوم سرکوب ها، خبرنگاران غربی که از هتل پکن سیر وقایع را دنبال می کردند، متوجه صحنه ای عجیب در امتداد خیابان چانگان منتهی به میدان تیان آن من شدند. حدود نیم مایل آن طرف تر یک مرد با پیراهن سفید، مسیر حرکت تانک ها را مسدود کرد.
فقط یک عکس از این صحنه وجود ندارد. چهار عکاس این رویداد را از هتل پکن، مشرف به خیابان چانگان (خیابان صلح ابدی) ثبت کردند که زندگی آنها برای همیشه با آن لحظه از زمان پیوند خورد.
این عکس را جف وایدنر/ Jeff Widener عکاس آمریکایی آسوشیتدپرس گرفته است. عکس او کادر بسته ای از این اتفاق است، مرد جوان همراه با چهار تانک تمام وسعت عکس را گرفته است.
«جف وایدنر» درباره چگونگی گرفتن این عکس می گوید:
” یک صف طولانی از تانک ها در حال نزدیک شدن به میدان بودند و فکر کردم این یک ترکیب خوب برای گرفتن عکس باشد، که ناگهان مردی با پیراهن سفید و دو کیسه خرید در دستش به وسط خیابان آمد و درست جلوی تانک ها ایستاد. به کرک Kirk (دانشجوی آمریکایی که در اتاقش در هتل پکن به او پناه داده بود) غر زدم که این مرد ترکیب عناصر عکس من را خراب کرد. کرک با فریاد گفت آنها می خواهند او را بکشند. من هنوز گیج بودم و در مقایسه با حوادثی که دی‌روز شاهد آن بودم، کار آن مرد به نظرم طبیعی می آمد. آنچه در حال اتفاق بود دور از ذهن به نظر می رسید. منتظر ماندم تا به آن مرد شلیک شود یا زیر گرفته شود. اما هیچکدام از اینها اتفاق نیفتاد. مجبور بودم سریع تصمیم بگیرم که آیا تصویری نزدیک تر و واضح تر از این رویداد بگیرم؟ یا اینکه کلا یک عکس را از دست بدهم. یکی از بزرگترین ریسک های زندگیم را انجام دادم، سریع تله کانورتر را برداشتم و به لنز mm400 وصل کردم و آن را به لنزی با فاصله کانونی mm600 تبدیل کردم. سپس نورسنجی کردم و سرعت شاتر ۱/۲۵۰ و F11 را برای دوربین Nikon FE2 خود تنظیم کردم. این سرعت شاتر برای یک لنز تله شده با این قدرت البته که کم بود، اما احساس کردم از پس آن برخواهم آمد. از آنجایی که دیوار اتاق کناری دید مرا مسدود کرده بود، مجبور شدم خطر کنم و با خم شدن از بالکن خود را در معرض تیراندازی قرار دهم و عکس بگیرم.
آن مرد به وسط خیابان آمد و جلوی تانک ها ایستاد و من نخستین، دومین و سومین عکس‌ام را از عملکرد آن مرد و تانک‌ها را برداشتم. ناگهان متوجه شدم که سرعت شاتر به طور اتوماتیک بین ۱/۳۰ و ۱/۶۰ قرار دارد نه روی سرعت ۱/۲۵۰. قبل از آنکه بفهمم چه اتفاقی افتاده است، آن مرد توسط ماموران لباس شخصی از آنجا دور شد و دیگر هرگز دیده نشد. مات و مبهوت روی مبل نزدیک بالکن افتادم و آهسته و زیر لب بد وبیراه می گفتم تا کمی در قبال این خطای ناخواسته آرام شوم. کرک با هیجان از من می پرسید آن عکس را گرفتی؟ سرم را تکان دادم و گفتم فکر نمی کنم. من دوربینم را معمولا روی ایزوی ۸۰۰ قرار می دهم و نور را با توجه به این ایزو تخمین زده بودم و فراموش کرده بودم که دوربین را روی به ایزوی ۱۰۰ برگردانده و تنظیم کنم که سرعت شاتر من را سه گام کاهش می دهد. اگرچه می دانستم انتظار تصویری واضح با چنان سرعت شاتری غیرممکن است اما حس ششم‌ام می گفت شاید یکی از عکس‌ها خوب باشد.کرک فیلم ها را برایم به دفتر خبرگزاری AP رساند، پس از پنج ساعت انتظار عصبی، با دفتر AP پکن تماس گرفتم و لیو هونگ شینگ تلفن را پاسخ داد: “جف ، از چه سرعت شاتر استفاده می کردی؟”. قلبم لرزید. “خوب، خوب بود. ما از آن عکس استفاده کردیم ، اما خیلی واضح نبود”.
تصویر مرد تانکی در صفحه نخست روزنامه‌های نیورک تایمز، International Herald Tribune و USA Today قرار گرفت و بعدها بر روی جلد نشریه هایی چون: مجله تایم و لایف دیده شد. اگرچه تصویر خیلی واضحی نبود ، اما به اندازه کافی خوب بود که در آن روز تقریباً اغلب روزنامه‌های معتبر جهان از آن استفاده کردند.
عکس جف وایدنر از مرد تانکی توانست در سال ۱۹۹۰ جایزه پولیتزر را از آن خود کند.
چارلی کول/ Charlie Cole عکاس آمریکایی نیوزویک که در آن زمان ۳۴ سال داشت، عکاس دیگری است که از این صحنه عکس گرفته است.
او در ۵ می، در بالکن هتل پکن نشسته بود که با این لحظه روبرو شد. کول با نگاه به درون ویزور و فشار دادن دکمه شاتر با لنز ۳۰۰ میلی متری ، نه تنها یک عکس گرفت بلکه نقطه عطفی در تاریخ جهان را ثبت کرد.
شب حادثه، کول، همراه با استوارت فرانکلین، عکاس مگنوم که برای مجله تایم کار می کرد بعد از ضرب و شتم و تهدید توسط نیروی های امنیتی پلیس چین در هتل پکن پناه گرفتند؛ روز بعد با طلوع آفتاب تانک‌ها به سمت میدان شروع به حرکت کردند. وقتی آن مرد ناشناس مسیر تانک ها را مسدود کرد، کول با انتخاب یک کادر بسته از سه تانک نخست و انتخاب زاویه مناسب، مرد پیراهن سفید را در گوشه پایین سمت چپ در امتداد خطوط سفید و خشن خیابان قرار داد. تانک ها به آن مرد نزدیک و نزدیک تر می شدند، لوله توپِ تانکِ نخست بالا آمد و کول دکمه شاتر را فشار داد. چارلی هنگام حمله نیروهای امنیتی چین حلقه‌ی فیلم را در مخزن توالت اتاق هتل پنهان کرد. او بعدتر عکس را به دفتر آسوشیتدپرس در پکن رساند و از آنجا به نیوزویک منتقل کرد. ماهها، حتی سالها پس از آن، عکس او، به همراه تصاویر دیگر عکاسانی که این صحنه را ثبت کرده بودند، در صفحه نخستین نشریه‌های جهان چاپ شد.
در سال ۱۹۹۰ عکس چارلی کول برنده جایزه عکسِ سالِ مسابقه ی عکس مطبوعاتی جهان / World Press Photo شد.
در سالهای گذشته، این عکس از آن چرخه ی صِرف خبر فراتر رفته است، و نه تنها به عنوان شاهد واقعی و آنی از یک لحظه مهم در تاریخ چین بلکه به نمادی برای اعتراضات مسالمت آمیز در سراسر جهان تبدیل شده است. کول با وجود تقدیرهای بسیاری که برای این عکس دریافت کرد آرزو می کرد کاش تلاش دیگر خبرنگارن در طول آن دوره از ناآرامی های چین زیر سایه این عکس قرار نمی گرفت. کول در گفتگویی با نیوریک تایمز در سال ۲۰۰۹ با استناد به لیستی از ۹ عکاس دیگر گفت:” ما نباید تنها با دیدن یک عکس، ساده انگارانه فریب یک رویداد پیچیده شگفت انگیز را بخوریم.”
کول در طول زندگی خود، بارها گفته است که: در آن بعدازظهر دوشنبه در سال ۱۹۸۹، او تنها ناظر بود و نه سازنده آن لحظه. لحظه ای که توسط آن مرد پیراهن سفید به تاریخ پیوست.
عکس دیگر را استوارت فرانکلین/ Stuart Franklinعکاس آژانس مگنوم که برای مجله تایم کار می کرد گرفته است.
به گفته خودش او این عکس را از بالکن طبقه پنج هتل پکن گرفته است. عکس او کادر بازتری از صحنه اتفاق را نشان می دهد و این امکان را فراهم می کند که سایر تانک ها و لاشه اتوبوسی را که سندی از درگیرهای اخیر است در قسمت بالای عکس بینیم. عکس او شبیه نقاشی است. فضایی کمی که به آن مرد در مقایسه با تانک ها و اتوبوس سوخته در تصویر اختصاص داده شده است، تاکیدی است بر آنچه او با آن مواجه بوده است. سایه ها مانند ابرهای طوفانی سمت چپ تصویر را در برگرفته است. بعد از گرفتن عکس و برای ایمن ماندن فیلم از دست نیروهای امنیتی چین، فرانکلین مخزن حلقه فیلم را در یک بسته چای گذاشت و آن را به صورت قاچاقی از طریق یک دانشجوی فرانسوی به دفتر خبرگزاری مگنوم در پاریس رساند.
عکس چهارم را آرتور سانگ/ Arthur Tsang عکاس مجله تایمز گرفته است. او دو روز قبل از حادثه به اشتباه توسط دانشجویان به اتهام جاسوسی دستگیر شده و مورد ضرب و شتم قرار گرفته بود. عکس او از مرد تانکی توسط دو تیر چراغ برق به سه قسمت تقسیم شده است. عکس او ثانیه هایی قبل از عکس دیگر عکاسان، زمانی که تانک ها در حال به خط شدن جلوی آن مرد بودند،گرفته شده است. اتوبوس سوخته در عکس او بزرگ جلوه می کند. او با صدای شنیدن صدای تیر اندازی و احساس ناامنی به طبقه یازدهم هتل می رود و از بالکن آنجا با دوربین Nikon F3HP وبا یک لنز تله ۳۰۰ میلی متری که به یک تله کانورتر x2 وصل شده بود از این صحنه عکس می گیرد. عکس او بیش از ۱۲ ساعت دیرتر از عکس دیگر عکاسان منتشر شد چرا که نشریه او تصمیم گرفته بود به جای این عکس، عکس بالا رفتن مرد از تانک را ابتدا منتشر کند.
سرانجام جنبش اعتراضی و دانشجویی سرکوب شد و دولت سرکوبگر پیروزمندانه روی کار آمد.
هویت این جوان پیراهن سفید شورشی و معترض و همچنین سرنوشت او در حکومت چین همچنان ناشناخته و برای تمامی خبرنگاران و شاهدان در هاله ای از ابهام است.
ترجمه و تنظیم: اعظم حشمتی
————————————————————————————————————————–
برای مشاهده دیگر عکس های مشهور و جریان ساز در تاریخ عکاسی می توانید هشتگ #در_چنین_روزی را در سایت پایگاه عکس چیلیک و صفحه این رسانه در شبکه اجتماعی تلگرام، اینستاگرام و توئیتر دنبال کنید/.
#مرد_تانکی
#Tank_Man
#آرتور_سانگ
#Arthur_Tsang
#استوارت_فرانکلین
#Stuart_Franklin
#چارلی_کول
#Charlie_Cole
#جف_وایدنر
Jeff Widener
#میدان_تیان_آن_من
#Tiananmen
