تنها «موزه عکسخانه شهر» که امانت‌دار سالها تاریخ عکاسی ایران است، در خلوت حضور عکاسان، بیست و هفت ساله شد.
امروز ۱۸ ماه می/May است و در روزشمار جهانی این روز برابر با ۲۸ اردیبهشت ماه است که به عنوان روز جهانی موزه و میراث فرهنگی نام‌گذاری شده است.
نخستین و تنها موزه تخصصی عکاسی کشور با عنوان «موزه عکسخانه شهر» در این روز به آرامی و نجیب و بی‌صدا، بیست و هفت ساله شد. موزه‌ای که سالها اندیشه و تجربه و عکاسی و دانش و اقلام و تصاویر و فرهنگ و قدمت و افتخار و عشق را در خود جای داده و در اوج سن جوانی، سالها است که کهولت را تجربه می کند.
کهولتی که با وجود سالها غیرت‌ورزی و سعی خالصانه مدیران این مرکز نخصصی، هر روز بیش و بیشتر خودنمایی می‌کند و هیچ عکاسی جز به دعوت، سری به این سازه‌ی فاخر نمی‌زند!
مانند امروزی بود و یکشنبه‌ای در ۲۸ اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۴، که مرحوم بهمن جلالی و همسرشان رعنا جوادی با برخی از دغدغه مندان تاریخ عکاسی ایران در دهه هفتاد این موزه عکاسی را افتتاح کردند تا افتخاری باشد بر تارک نام کشور ایران در آسیا و خاورمیانه و بلکه جهان که پرچم‌دار تاریخ عکاسی در جهان است و تا چندی خود نیز بر مسند ریاست آن نشست.
سقفی که با وجود دکوری از عکاسخانه‌ای سنتی و قدیمی، سالنی برای برگزاری نشست های عکاسی، نگارخانه ای برای نمایش عکس های تاریخی و پاس‌داشت مناسبت‌ها، گنجینه‌ای که از جمله فاخرترین و غنی‌ترین گنجینه های عکس و عکاسی کشور است، کتابخانه‌ای تخصصی (ایرانی و خارجی) که بسیاری از عناوین تخصصی و عمومی کتاب‌های عکاسی را در خود جای داده است و دکورهایی که هر یک با شیشه ها و نگاتیوها و عکس های قدیمی و دوربین‌های حجیم و عظیم‌الجثه و گاه! کوچک و بسیار کوچک، چندلنزی و اقلام خاص و ابزار و ادوات پستوهای تاریکخانه‌ای و بسیار نادیده شده در عرصه‌ی تست و داروهای تاریکخانه‌های دیروز عکاسی و … مهجور مانده و در غربت ضلع جنوب غربی میدان بهارشیراز تهران، پایتخت کشور قرار گرفته است.
البته که این مهجوریت و غربت، بخشی به انتصاب‌های پیاپی و بجا و نابجای مدیران سازمان فرهنگی_هنری شهرداری تهران مرتبط است و بخش اعظمی از آن قصور به عدم تعلّق خاطر عکاسان و سکوت کارشناسان و اساتیدی که روزگاری این مرکز پاتوق حضورشان بود و امروز در حوزه تاریخ عکاسی، نام‌دار، کارکرده و ثابت شده‌اند.
موزه عکسخانه شهر یک سقف آرمانی است برای مدیران فرهنگی_هنری و اساتید قدردان عکاسی.
موزه عکسخانه شهر یک مرکز فاخر است برای عکاسی ایران.
موزه عکسخانه شهر یک مجمع انباشته از سالها سعی عکاسانه افراد و اشخاص و هنرمندان پیشکسوت است.
موزه عکسخانه شهر، مرکزی نیست که شایسته باشد عکاسان اجازه دهند که برخی حجم اموال و اقلام و ارزش های آن را با واحد شمارش «گونی» برآوردش کنند و یا در پی دوربینی ایرانی‌ساز و بومی درش بگردند و نیابند! و اگر این کلامِ‌خطا گفته و شنیده شده، جمع عکاسان و جامعه عکاسی ایران، خاطی و صاحب تقصیر است.
جامعه ای که نیاز به بزرگترانی آگاه‌تر و مسئولیت‌پذیرتر دارد که شجاعانه دست بر سینه‌ی ادب بگذارند و بزرگواری کنند و این خطای فاحش و این کم‌لطفی تصاعدی نسبت به وضعیت کنونی عکاسی ایران و عکاسان ایران را نسبت به این مرکز ارزشمند ملی_تاریخی بپذیرند.
این یادداشت به مناسبت سالگرد بیست و هفت سالگی موزه عکسخانه شهر نگارش و تنظیم شد و قرار بود واژه‌ها جای خالی کم‌لطفی عکاسان پیشکسوت و حرفه‌ای و جوان و علاقمند و دانشجویان عکاسی را با جشنی شایسته‌ی این مرکز بی‌همتا پر کنند و این بهانه‌ای باشد برای تقدیر از مدیرانی که هر یک به بضاعت در این ۲۷سال از ارزش‌های این مرکز، صیانت کردند و به همین خاطر در حین تهیه این یادداشت از چند ده تن از عکاسان ایرانی پرسش کردیم:
«آخرین باری که به موزه عکسخانه شهر سری زدید و سراغی گرفتید، کی بوده است؟»
و پاسخ‌های دریافت شده حاکی از یک انفعال جمعی و اتفاق پنهان و نتیجه‌ای تلخ دارد که شوربختانه! قابل انتشار نیست!
حال ما مانده ایم و حجم عظیمی از قدرنادانی‌ها و ناسپاسی‌ها! در برابر مرکزی که روزی جای پای بسیاری از خوبان و متخصصین و دلسوزان متعهد همچون: مرحوم یحیی ذکاء، مرحوم شهریار عدل، آیدین آغداشلو، مرحوم دکتر ایرج افشار، مرحوم اصغر بیچاره، فخرالدین فخرالدینی، کامران عدل، اشکان امینیان، علیرضا افشاری، مرحوم محمد گل‌جامجو، محمدحسن سمسار، فاطمه سرائیان، محمد ستاری، محمدرضا طهماسب پور، علی دهباشی، نسرین ترابی، حسین چنعانی، مرحوم شهرام امینیان، مهرداد اسکویی و … بوده است.
قدر آیینه بدانیم! چو هست / نه در آن وقت که افتاد و شکست
با این حال به روح بهمن جلالی و سایر همکاران و حامیان او در راه اندازی این موزه تخصصی عکاسی درود می فرستیم و برای سایر مدیران این مرکز ضمن قدردانی و اعتذار از بابت قصوری که مرتکب شده‌ایم، آرزوی توفیق و خدمت موثر داریم.
موزه عکسخانه شهر در اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۴ به مدیریت بهمن جلالی گشایش یافت و ایشان تا شهریورماه سال ۱۳۷۶ عهده دار مسئولیت این مرکز بود. پس از ایشان جهانگیر چراغی(عکاس و دانش آموخته عکاسی از دانشکده صداو سیما) از خرداد ۱۳۷۶ تا اردیبهشت ۱۳۸۰ قبول مسئولیت کردند و پس از وی خانم ماندانا مقدم(دانش آموخته سینما از دانشگاه سوره) از خرداد ۱۳۸۰ تا اَمرداد ۱۳۸۱ و سپس از شهریور ۱۳۸۱ تا آبان ۱۳۸۲ سیدمسعود شجاعی طباطبایی(عکاس جنگ و کاریکاتوریست) عهده‌دار مسئولیت این موزه عکاسی شد. سپس فرمان مدیریت در آذرماه ۱۳۸۲ به مژگان طریقی(عکاس، دانش آموخته کارشناسی عکاسی) سپرده شد که این مسئولیت‌پذیری تا خرداد ماه سال ۱۳۹۴ ادامه یافت. مدیریت موزه در این زمان به مریم(گلنوش) زنجانپور واگذار شد که ایشان هم تا بهمن همان سال عهده‌دار این عنوان بود تا اینکه در بهمن ماه سال ۱۳۹۴ امیرهوشنگ للهی(دانش آموخته کارشناسی ارشد سینما) سکان‌دار مدیریت موزه عکسخانه شهر شد تا پاییز سال ۱۳۹۸ که این عنوان برای دوره‌ای کوتاه به عبدالغفار کاکایی(کارشناس ادبیات) رسید و ایشان هم در نهایت در اَمرداد ۱۳۹۹ سِمت مدیریت نخستین موزه تخصصی تاریخ عکاسی ایران را به پیمان عمرانی(کارشناس ارتباط تصویری) واگذاشت که این فرصت فرهنگی تا امروز در اختیار ایشان است.
فقط ویژگی‌ای چون برگزاری نزدیک به ۴۰۰ عنوان نمایشگاه ادواری عکس مرتبط با تاریخ عکاسی و اهداف موزه عکسخانه شهر در طی عمر بیست و هفت ساله و چاپ عناوینی کم نظیر و موثر در فهرست تالیفات عکاسی ایران همچون: گنجینه موزه عکسخانه شهر، آیین های سرور و شادمانی ملی و مذهبی (چهارمین مسابقه سراسری عکس موزه عکسخانه شهر)، سوگواره عکس عاشورا (آثار برگزیده سه دوره مسابقه عکس سالهای ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۵)، کارت پستال‌های مشروطه، آقارضا عکاسباشی، کودکان دیروز، محمدحسن میرزا، سیمای تهران در سنده ۱۳ هجری قمری جلد ۱/ به مناسبت یکصدمین سال تصویب قانون بلدیه تهران و یا وجود دستگاه چاپ نفتی عکس، وجود دوربین های قطع بزرگ از بدو اختراع تا سال ۱۹۰۰ میلادی و همچنین دوربین‌های قطع متوسط و کوچک که بین سالهای ۱۸۸۰ تا ۱۹۵۰ ساخته شده و وجود آثار بی‌نظیری از پیشکسوتان عکاسی، کافی است تا بدانیم! حق این گوهر یکدانه عکاسی ایران آن‌چنان که بایسته و شایسته بوده، توسط مدیران ارشد و میانی و عکاسان حرفه‌ای و اساتید و دانشجویان عکاسی بجا آورده نشده است.
امروز ۲۸ اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ است و سری به صفحه اینستاگرام موزه عکسخانه شهر/www.instagram.com/akskhaneh_shahr می‌زنیم.
گویا! در این شبکه اجتماعی نیز این مرکز فعال است.
امیدوارانه! بیست و هفت سالگی این سقف وزین و این جایگاه رفیع و این مرکز فاخر تاریخ عکاسی ایران عزیزمان را به مدیر تازه نفس سازمان فرهنگی_هنری شهر تهران، معاونت هنرهای تجسمی این سازمان و مدیریت موزه عکسخانه شهر و سایر مدیران و عوامل ادوار و سالهای طی شده، شادباش می‌گوییم و آرزو داریم تا روزی باز هم این سنگر تاریخ عکاسی، میزبان حضور و زنده‌ای در عرصه‌ی عکاسی کشور باشد که شایسته عکاسان، وجود پویای این مرکز است و شایسته این موزه، میزبانی از عکاسان هنرمند و دانشجویان هنر و شایسته‌ی این مرز پر گهر، حفظ و صیانت از میراثی این‌چنین بی‌نظیر و بی‌همتا.
مهدی سروری
