دوربین عکاسی در جریان تولید و ثبت هر رخداد، مهیای پذیرش و نمود یک لحظه از زمان است و هر یک از این لحظات در منظر هر مخاطبی، جریانی ویژه را تا سرانجام هدف هدایت می کند.
میر حسین فاطمی
مجموعه عکس های « سفر یک ایرانی » کاری از نگاه میرحسین فاطمی است که چندی پیش در یکی از تارنماهای حوزه تصویر منتشر شد.
حسین فاطمی متولد اسفند ماه سال ۱۳۵۸ در شهر اردبیل است که نامش برای جامعه عکاسان خبری ایران نامی غریب نیست .
مجموعه عکس های « سفر یک ایرانی » این عکاس در سال ۱۳۹۲ منتشر شد.
سیدمحمدمهدی حسینی
سیدمحمدمهدی حسینی هم عکاسی جوان ، مصمم و پیگیر است. حسینی متولد فروردین ماه سال ۱۳۵۸ در تهران است و تحصیلات کارشناسی در رشته عکاسی خبری را به تازگی در دانشکده خبر به پایان رسانده است.
محمدمهدی حسینی ، عکاسی است که جسارت نوشتن و ارایه را در برابر آثار عکاسی قرار داده که جسورانه عکاسی را از محضر اسامی نامداری همچون استاد مسعود معصومی آموخته است. کسی که با پشتکار و هدف ، در کمتر از یک دهه توانست مسیر اردبیل تا تهران و رسانه های معتبر جهان را پشت سر بگذارد. اگر چه امروز ساکن وطن نیست ولی با تیپ و تولید عکس هایی که در عرصه خبر و نمایشگاه های خبری یک دهه اخیر از خود باقی گذاشت نام وی را نمی توان ندیده گمان برد و به هیچ انگاشت!
این نقد دانشجویی در حالی ارایه شده است که میر حسین فاطمی عکاس ایرانی این روزها با فعالیت در ایالت شیکاگو کشور آمریکا همچنان با دوربین عکاسی به عکاسی و تهیه گزارش های خبری مشغول است.
باری؛ صحبت از نقد مجموعه عکس های « سفر یک ایرانی » است که نویسنده متن ، محمدمهدی حسینی سعی داشته است از منظر روانشناسی اجتماعی به موضوع نگاه کند. نگاهی که مطابق با نظر نگارنده این روزها در حوزه عکاسی خبری – فتوژورنالیسم – کشور به کثرت یافت و به فراوانی در تارنماهای شخصی و شبکه های اجتماعی ارایه می شود .
حسینی در متن ارسالی به پایگاه عکس چیلیک چنین آورده است:
« سفر یک ایرانی » عنوان عکس های میرحسین فاطمی که در سال ۱۳۹۲ (۲۰۱۳.م) در تارنمای پانوس منتشر شده در دوبخش فنی ، حقوقی و اخلاقی نیاز به تجزیه و تحلیل دارد.
این در حالی است که در کارنامه عکاسی و نگرش وی حضور در چندین جشنواره داخلی و همکاری با مجله تایمز نیز مشاهده می شود.
در متن عکس های ارائه شده در این مجموعه به روابط ایران و آمریکا ، تغییرات فرهنگ جوانان ازجمله پوشش، مسائل مختلف اجتماعی و سیاسی از گذشته تا کنون در نهایت به تحریم های صورت گرفته کشورمان از سوی قدرت های استبدادی اشاره دارد . تصاویری از فعالیت های اجتماعی زنان ، جشن تکلیف ، تفریحات جوانان ، محفل های خصوصی ، ورزش بانوان ، مراسم اعدام متهمین خاطی ، مانور نظامی و … پرداخته شده و می توان گفت بخش اعظم تصاویر را محوریت زنان و دختران جامعه ایرانی در برگرفته است .
شاید بتوان اینگونه انگاشت که در منظر عکاس ، قرار دادن تک عکس های متفاوت از مضامین گوناگون به لحاظ موضوعیت در کنار هم برای روایت کردن اتفاقات همین جامعه مدنظر بوده ولی بایستی بررسی کرد تا دانست با تمرکز بر کدامین سوژه؟ در کدام بخش از ناهنجاری های اجتماع ؟ و پاسخ به صراحت پیام تصاویری که ارایه شده است، مشخص و معلوم نیست .
ماهیت عکاسی مستند با الهام از پدیدار شناسی تنها بر عمق ، ابعاد ، ذهنیت و بلکه به کیفیت یک پدیده اجتماعی متمرکز است و با پیگیری منظم به دنبال آن است که واقعیت های بنیادی روابط جمعی را کشف کند. به تعبیری دیگر عکاسی مستند بیان آن چیزی است که بدون دخالت پردازنده و ثبت کننده ، در حال اتفاق افتادن است و به وسلیه ابزاری که در اینجا دوربین عکاسی است منعکس می شود .
« آبراهام مزلو » (Maslow) پدر علم روانشناسی انسان گرا و نظریه پرداز هرم سلسله مراتب نیاز ها در بخشی از کتاب « انگیزش و شخصیت » می نویسد :
” روانشناس پویا دوربین عکاسی یا ضبط صوت مکانیکی نیست ، او علاقه مند است که دلیل وقوع امری را بداند و نیز بداند که چه اتفاقی خواهد افتاد ” (صفحه ۱۸۵ پاراگراف آخر).
مجموعه عکس های مستند دارای توالی است که توانائی پاسخگوئی به بخش اعظم سوالات مخاطب خود را داشته باشد و بتواند از ابتدا و انتهای داستان معنا و مفهوم جدیدی را مطرح کند ، بخشی به حالت طبیعی قابل لمس و بخش دیگر ذهنیات مخاطب است که با اطلاعات تکمیلی به توصیفات عینی و بی طرف او را از اتفاق و یا رویداد آگاه می سازد .
این در حالی است که در اغلب عکس های این مجموعه ما ساختار این تعریف را حاکم نمی بینیم. به صورت نمونه : آنجایی که از دختری عریان با استفاده از کپشن برای هم ذات پنداری مخاطب استفاده کرده است و یا عکس دیگر که زنی نشسته بر روی کاناپه در کنار تصویر زن خواننده ای که برروی صفحه نمایش تلویزیون کامل ثابت شده و دختری که به شکل مصنوعی در حال نیایش و دعا بر سجاده ای است ، این نشانه ها در یک لحظه و در یک مکان به حالت طبیعی اتفاق نمی افتد ، زیرا هر فردی برای دعا و نیایش احتیاج به خلوتی درخور روح و تمرکز دارد و بدون تردید در چنین شرایط مکانی، فضای عمومی دیگری را انتخاب می کند. رد ذهنی عکاس در تصویر فوق که ادعا کند و بگوید این اتفاقی است که رخ داده و بسیار خارج از فضای مستند به آن ترمیم پیدا کرده و در بعضی از دیگر ثبت های این عکاس همانند تصویر بانوان در موقعیت های بسیار خصوصی و آزاد و راحت ، حضور دو انسان (خانم و آقا) در پشت بام در لابلای گیرنده های امواج و شاخص شهری تهران و غیره مشاهده و حس می شود.
شتابزدگی در پرداختن به موضوع زن امروز ، از دو منظر اخلاقی و حقوقی قابل بررسی است :
۱ – آیا دختران و زنان از انتشار عکسها آگاهی داشته اند؟ (حریم خصوصی)
۲ – آیا شخصیت بانوان جامعه ایرانی با این سری تصاویر که با موضوع های پراکنده در کنار هم ارائه شده تخریب نگردیده است ؟
طرح پرسش های فوق براساس عدم انسجام در روایت های جداگانه و غیر واحد بوده زیرا پس از انتشار تصاویر فوق چند عکس توسط آژانس منتشر شده از روی وب سایت حذف می گردد و خانم ” ن – س ” به عنوان شاکی خصوصی مطرح می شود و این نشان می دهد : سیاست رسانه و مدیا که تصاویر فوق را منتشر نموده با رویکرد فرهنگ و جامعه ایرانی کاملا آشنا بوده که عکاس توانسته بخش سرویس عکس را مجاب به انتشار و سپس حذف تصاویر نماید ، یعنی بازخورد پیام هم برای عکاس یا رسانه اش دارای اهمیت قرار داشته ، قطعا فراگرد انتشار آن غیر قابل پیش بینی بوده است .
این در حالی است که با وجود نداشتن آمار صحیح در بیانیه و رعایت نکردن ساختار توالی در ارائه تصاویر این پرسش هم قابل طرح است که:
* آیا زن در تمامی وسعت جامعه ایرانی اینگونه تعریف شده است ؟
بررسی جرم می تواند توهین به هر رفتاری باشد که رخ داده است و به هر نحوی موجب وهن حیثیت کسی یا کسانی در نظر افراد متعارف و معمولی جامعه شود، هر نوع توهین به زن به عنوان شخصیت دارای جنسیت به دلیل حفظ ادب و نزاکت اجتماعی برای قانون گذار اهمیت دارد چیزی که در سری عکس های حسین فاطمی رعایت آن را کمتر شاهد بوده ایم.
در نهایت به نظر می رسد ما در بررسی عکس های مجموعه « سفر یک ایرانی » با تجزیه درونی عکاس و پاسخ به نیازهای درونی اش نسبت به خود و نه ماهیت رسالت یک فتوژورنالیسیم حرفه ای رو به رو هستیم .
سیدمحمدمهدی حسینی – کارشناس عکاسی خبری
دانشکده خبر – خرداد ۱۳۹۵
* امکان درج نظر و دیدگاه شما مخاطب محترمی که موافق یا مخالف هستید، با هدف ارزیابی و نقد این یادداشت، در ذیل این متن مهیا است.
—————————————————————————————————————————————————————————————————————————————–
« پایگاه عکس چیلیک » با دعوت به حفظ متانت، خویشتنداری، رعایت اصول اخلاقی، سعی در تمرین هرچه بالاتر بردن ظرفیت نقدپذیری، از یکایک منتقدان در سراسر کشور ، تقاضا دارد برای رسیدن به جامعه ای سلامت در هنر عکاسی ایران ، متن های ارسالی را بی هیچگونه اهانتی به شخص یا اشخاص با ذکر نام، به نشانی: ChiilickNews@gmail.com ارسال نمایند.
