منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران –
۱۷۶ سال از روزی که دولت فرانسه، عکاسی را به‌عنوان هدیه‌ای رایگان برای تمام مردم دنیا اعلام کرد، می‌گذرد. از آن روز به بعد لحظه‌هایی از غم، شادی، اندوه، حسرت و زیبایی زندگی آدم‌ها در قاب‌های کوچک ماندند و به خاطره تبدیل شدند.
به گزارش خبرنگار بخش هنرهای تجسمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، ۱۹ آگوست(۲۸ مرداد) در تقویم برخی کشورها «روز عکاسی» است. ۱۷۶ سال پیش در چنین روزی دولت فرانسه تکمیل فرآیند عکاسی داگرئوتیپ توسط «لویی داگر» را جشن گرفت و عکاسی را هدیه‌ای جهانی برای مردم دانست. هدیه‌ای عجیب و جالب که قادر بود لحظه‌هایی از زندگی را در یک کادر کوچک ثبت کند و آن را جاودانه کند.
عکس‌ها قدرت عجیبی دارند. اگر به عکسی که خودمان گرفته‌ایم یا عکسی که هنگام ثبت شدنش آنجا بوده‌ایم یا خودمان به‌عنوان بخشی از عکس در کادر حضور داریم نگاه کنیم، تمام حس و حال و خاطرات آن لحظه‌ها دوباره برای‌مان تداعی می‌شود و ما را در فضای همان لحظه قرار می‌دهد. شاید به همین دلیل است که امروز آدم‌ها از کنار هر اتفاقی که می‌گذرند یا به دیدن کسی می‌روند یا لحظه‌های خاصی را تجربه می‌کنند، از آن عکس می‌گیرند تا لحظه‌های زودگذر زندگی را به نوعی برای خودشان نگه دارند.
لبخند به دوربین عکاس‌باشی
وقتی شاه مملکت به چیزی علاقه داشته باشد، می‌توان روی آن حساب باز کرد. ناصرالدین‌شاه قاجار در کنار همه‌ی ویژگی‌های خاص شخصیتی و سبک زندگی و دوران طولانی پادشاهی‌اش بر ایران، علاقه‌ی خاصی به عکاسی داشت. برای همین است که نه‌تنها ایرانی‌های زمان او، بلکه خارجی‌ها هم شال و کلاه کردند، دوربین‌شان را برداشتند و به ایران سفر کردند تا عکس بگیرند و بعدها روی کارت‌پستال‌های‌شان چاپ کنند. شاه خودش هم دوربین به دست می‌گرفت و عکاسی می‌کرد. از درباریان، از زنان حرمسرایش، از گوشه و کنار کاخش و از هر آنچه برایش جالب بود.
همین علاقه باعث شد که آرشیو بزرگی از عکس‌های دوره‌ی قاجار، بخصوص دوره‌ی حکومت ناصری باقی بماند که هر بار دیدن آن‌ها برای مردمی که سال‌های بسیاری با آن دوره‌ی ایران فاصله دارند، جذابیت‌های خاص خودش را دارد. به‌خاطر همین علاقه است که اکنون ما می‌توانیم عکس‌هایی از مراسم عید نوروز، به شکار رفتن شاه، تنبیه مجرمان، مهمانی‌ها، زنان شاه، درباریان و مردم کوچه و بازار را در آن سال‌ها به‌صورت کاملا مستند ببینیم.
با نگاه کردن به عکس‌های دوره‌ی قاجار می‌توان به نگاه جالب سوژه‌هایی که به دوربین خیره شده‌اند، پی برد. آن‌ها خودشان را مقابل پدیده‌ای می‌دیدند که برای‌شان تازگی و جذابیت داشت. در آن دوران، عکسخانه‌هایی در تهران برپا شد که در آن‌ها مردم بهترین لباس‌های‌شان را می‌پوشیدند و به دوربین عکاس‌باشی‌ها لبخند می‌زدند.
انقلاب ۵۷، جنگ و یک دوران فراموش‌نشدنی
با روی کار آمدن رضاخان جنبه‌ی دیگری از عکاسی در ایران مورد توجه قرار گرفت. در این دوره که با جنبش مشروطه همراه بود، عکس‌ها بیشتر جنبه‌ی مطبوعاتی پیدا کردند. در دوران محمدرضا پهلوی نیز این روند ادامه داشت و تجهیزات مدرن عکاسی از غرب به ایران وارد می‌شد و در اختیار عکاسان قرار می‌گرفت. خط ثبات عکاسی در دوران پهلوی دوم زمانی به هم خورد و دچار نوسان شد که اعتراض‌ها به حکومت و برپایی تظاهرات مردمی بالا گرفت.
از چند سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، دوره‌ی جدیدی در عکاسی ایران آغاز شد. عکاسی به مبارزات سیاسی آن دوران راه پیدا کرد و عکاسان بسیاری از اتفاقات آن دوره عکاسی کردند. عکاسی در ایران و در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب، با تحول بزرگی همراه بود. در این سال‌ها بروز اتفاقاتی که بخش بزرگی از مردم و جامعه را تحت تأثیر قرار می‌داد، باعث شد عکاسی مستند اجتماعی دوره تازه‌ای را آغاز کند. عکاسان مطبوعاتی با رویکرد جدیدی که به عکاسی خبری پیدا کرده بودند، تصاویری را از حوادث مختلف ثبت کردند که امروز به‌عنوان سندی از تاریخ از آن‌ها استفاده می‌شود.
در همین دوران بود که پیشرفت تجهیزات عکاسی و گسترش فعالیت مطبوعات، عکس را به عنصری مهم و تأثیرگذار تبدیل کرد. از دهه ۴۰ شمسی به بعد، با شدت گرفتن اعتراض‌ها و تغییر فضای سیاسی کشور، عکاسی اجتماعی و مطبوعاتی در ایران به دوران تازه‌ای وارد شد. در آن سال‌ها، عکس‌ها نقش مهمی در موضع‌گیری‌ها و تصمیم‌های سیاسی داشتند که حمایت رسانه‌ای در انتشار آن‌ها را نیز نمی‌توان در این زمینه نادیده گرفت.
شدت گرفتن جریان اعتراض‌ها، راهپیمایی‌ها و همچنین حضور نظامیان در خیابان‌ها باعث شد علاوه بر عکاسان خبری و مطبوعاتی و کسانی که به‌صورت حرفه‌ای در این زمینه کار می‌کردند، تعداد دیگری از مردم هم که به این حرفه علاقه داشتند، دوربین به دست بگیرند و از اتفاقات و حوادث، عکاسی کنند. عکاسی خیابانی از مبارزات مردمی که بیشتر به صحنه‌های درگیری میان مردم و گارد نظامی و صحنه‌های تعقیب و گریز مربوط می‌شد، در آن سال‌ها به اوج خود رسید.
حضور این عکاسان و ثبت لحظه‌های خاص باعث به‌وجود آمدن مجموعه‌ای شد که امروز برای تألیف کتاب‌ها، ساخت فیلم‌ها و نوشتن مقاله‌ها و مطالب تاریخی از آن‌ها استفاده می‌شود. بسیاری از عکاسان این تصاویر، با وجود تأثیری که در عکاسی مستند اجتماعی داشتند، تا امروز ناشناخته مانده‌اند. آن‌ها در کنار عکاسان حرفه‌ای آن دوره مانند علی کاوه، عباس عطار، مریم زندی، کاوه گلستان، بهمن جلالی، محمد کلاری و حسین پرتوی و همچنین عکاسان خارجی که برای ثبت وقایع انقلاب به ایران سفر کرده بودند، موفق شدند بخش بزرگی از آرشیو عکس مستند اجتماعی آن دوره را به‌وجود آورند.
دوران هشت سال دفاع مقدس نیز دوره‌ی درخشان دیگری از عکاسی در ایران به‌شمار می‌رود. بروز بحران جنگ تحمیلی، زمان کوتاهی پس از پیروزی انقلاب و تجاوز عراق به خاک ایران، پای عکاس‌ها را به جبهه‌های جنگ باز کرد. آن‌ها با دوربین‌های‌شان هم‌پای رزمندگان در عملیات‌ها و خط مقدم حاضر بودند و از اتفاقات مهم آن روزها عکس می‌گرفتند. عکاسی از آن هشت سال، حرفه‌ی جدی بسیاری از عکاسان آزاد و مطبوعات بود. همین موضوع باعث شد ما از این دوران عکس‌های متفاوتی با نگاه خاص عکاسان به جنگ داشته باشیم.
انقلاب سلفی!
حالا دست هر کسی یک موبایل با کیفیت دوربین بالا هست که می‌تواند در لحظه از هر چیزی که دلش می‌خواهد عکس بگیرد. همه‌ی شبکه‌های اجتماعی پر از عکس‌های سلفی شده که به فاصله‌ی چند ثانیه از ثبت تصویر، پیش چشم میلیون‌ها مخاطب قرار می‌گیرند. عکاسی در دنیای امروز یک تصویر صرف نیست، یک رسانه‌ی قدرتمند است. می‌توان روی آن تحلیل کرد و ساعت‌ها درباره‌اش حرف زد. یک عکاس می‌تواند با خلاقیتی که دارد عکسی را ثبت کند که با عکس همه‌ی دوربین به دست‌ها متفاوت باشد و حتی دنیا را تکان دهد.
در ایران، روز عکاس و عکاسی نداریم. هزاران عکس تأثیرگذار و مهم هستند که اسم عکاس‌شان را نمی‌دانیم؛ اما با این همه، روز جهانی عکاسی را به همه‌ی آن‌هایی که با دوربین‌شان در راه ثبت حقیقت قدم برداشته‌اند تبریک می‌گوییم.
انتهای پیام
